Құқықтық статусқа нұқсан келтіру және құқық қорғау органдарының әрекеттері
Америка Құрама Штаттарында білім алу үшін келген шетелдік студенттерге қатысты Дональд Трамптың әкімшілігі бірнеше жыл бойы агрессивті иммиграциялық саясат жүргізді. Бұл саясаттың негізгі мақсаты – елдегі заңсыз иммиграциямен күресу және шетелдік азаматтардың елде болу шарттарын қатаңдату болды. Алайда, бұл шаралар шетелдік студенттердің заңды статустарының бұзылуына және көптеген оқу орындарының халықаралық студенттермен байланысындағы қиындықтарға әкелді.
2017 жылы Трамп әкімшілігі «Америка бірінші орынға» деген ұранмен жаңа иммиграциялық саясатты қолға ала бастады. Бұл саясаттың аясында шетелдік студенттердің АҚШ-та ұзақ мерзімді тұруы үшін қойылатын талаптар күшейтілді, ал шетелдік білім алушыларға қатысты көптеген құқықтық өзгерістер енгізілді. Бұл өзгерістердің көбісі білім алу үшін келетін студенттер үшін ауыр соққы болды, себебі олардың елде заңды түрде болу құқықтары бұзылды.
Әрине, көптеген жоғары оқу орындары мен студенттер бұл жаңалықтардан соң үрейленді, себебі оларды бұзылған визалық статус, мектепті аяқтауға мүмкіндіктің жоқтығы және АҚШ-тан депортациялану қаупі күтті. Бұл жағдайлар көптеген студенттердің психологиялық күйіне әсер етіп, олардың оқуларына кері әсер етті. Сонымен қатар, шетелдік студенттер мен университеттер арасындағы қарым-қатынас бұрынғыдан да күрделі әрі шиеленісті болды.
Бұл даулы мәселелердің бір бөлігі ретінде шетелдік студенттерді SEVIS (Студенттер мен алмасушы студенттер үшін ақпараттық жүйе) базасынан шығару, олардың иммиграциялық статусын бұзу әрекеттері алға шықты. 2023 жылы бірнеше жоғары оқу орнының студенттері заңсыз деп танылған иммиграциялық статуспен қалғаны туралы мәліметтер тарады. Бұл студенттер өздерінің АҚШ-та білім алу мүмкіндігін жоғалтып, көптеген қиындықтарға тап болды. Әкімшіліктің бұйрығы бойынша көптеген шетелдік студенттер бұрындары алған заңды құжаттарын жоғалтты, соның салдарынан олар оқу орындарын аяқтай алмай қалды немесе депортация қаупі бар жағдайда өмір сүрді.
Трамптың әкімшілігі шетелдік студенттердің елде болу шарттарын қатайтуды мақсат етсе де, оның іс-әрекеттері заңды түрде көпшіліктің наразылығын туғызды. АҚШ-тың Федералдық соты мен басқа да жоғары сот инстанциялары Трамп әкімшілігінің бұл әрекеттерін заңсыз деп таныды. Соттар студенттердің иммиграциялық жағдайларын қалпына келтіруге және заңды түрде білім алуға мүмкіндік беретін шешімдер шығарды.
Кейбір мемлекеттік судьялар мен құқық қорғаушы ұйымдар осы мәселеге араласып, шетелдік студенттерге қорғау шараларын ұсынды. Әрине, бұл жағдайлардың көпшілігі шетелдік студенттерге арналған әділеттілікті қайта қалпына келтіруге бағытталған соттық шешімдермен шешілді. Соттар студенттерді "Кафканың әлеміне" ұқсастығымен сипаттап, оларды заңсыз депортациялау әрекеттерін әшкереледі. Сондай-ақ, көптеген білім беру мекемелері студенттердің құқықтарын қорғауды маңызды деп санап, олардың АҚШ-та білім алу құқықтарын қалпына келтіруге ықпал етті.
Бұл күрделі жағдай АҚШ-тың иммиграциялық жүйесінің түйткілдерін айқындап, көптеген заңгерлер мен құқық қорғаушы ұйымдардың назарын аударды. Трамптың әкімшілігі шетелдік студенттерге қатысты жүгізген саясаттың өздігінен өзгертілуі қажеттілігі туралы көптеген пікірталастар тудырды. Себебі шетелдік студенттердің құқықтарының бұзылуы тек бір жеке тұлғаның емес, бүтін бір халықтың иммиграциялық құқықтарының бұзылуына әкеледі.
Сонымен қатар, шетелдік студенттер білім алып жатқан мемлекеттермен арадағы қатынастарға да әсер етті. Бірқатар шетелдік үкіметтер АҚШ-тың бұл саясатын сынап, өздерінің азаматтарының құқықтарын қорғауға шақырды. Бұл өз кезегінде елдер арасындағы дипломатиялық байланыстарды қиындатты.
Трамп әкімшілігінің шетелдік студенттерге қарсы жүргізген саясаттары АҚШ-тың иммиграциялық жүйесінде әділетсіздікке әкеліп соқтырды. Бұл мәселе тек заңдық тұрғыдан ғана емес, білім беру мен халықаралық байланыстар тұрғысынан да маңызды екені айқын болды. АҚШ-та білім алуға ниетті студенттер, олардың ата-аналары мен білім беру ұйымдары үшін бұл саясаттардың өзгеруі тек жақсы нәтижелерге ғана емес, әділеттілік пен адам құқықтарын сақтауға да ықпал ететіні сөзсіз.
Шетелдік студенттердің құқықтарын қорғау мәселесі әлемнің түкпір-түкпірінде өзекті болып қалады, сондықтан осы бағыттағы құқықтық реформалар мен шешімдер өте маңызды. АҚШ-тағы білім беру жүйесі мен иммиграциялық саясатты қайта қарау шетелдік студенттердің халықаралық қауымдастықтағы рөлін қалпына келтіруге мүмкіндік береді.