Глобализация соншалықты жаман емес, егер ол англосаксондық емес, еуразиялық болса. Біртұтас еуразиялық валютаның өмір сүру мүмкіндігі туралы қаржы аналитиктері мен тәуекел менеджерлерінің Гильдиясының бақылау кеңесінің мүшесі, белгілі экономист Александр Разуваев өз ойымен бөліседі.
Сыртқы ықпал мен бақылаудан тәуелсіз суверенді экономика тек 300 миллион халқы бар елдерде ғана мүмкін. Тіпті Еуразияның ең ірі мемлекеті – Ресейдің өзі екі есе аз. Сондықтан қауіпсіз әрі сенімді экономикалық жүйе құру үшін тіпті оған да басқа елдермен ынтымақтастық қажет. Мысалы, Германия 86 миллион халқы бар кезде дәл осылай әрекет еткен. Саясаткерлер евро аймағын 300 миллион адамға арнап құрған. Олардың барлығы жақсы болар еді, егер Грекияның америкалық консультанттардың көмегімен өзіне жоқ макроэкономикалық көрсеткіштерді «суреттемегенде» ғана.
Александр Разуваев суверенді еуразиялық экономиканы құру үшін дамыған елдер қажет екенін айтады, ЕО-дағыдай «гректер» емес. Сондықтан ол Ресей, Беларусь, Қазақстан, Түркия және Әзербайжанды экономикалық анклав ретінде қарастырады. Бұл құрам ерекше, өйткені бұл елдер екі түрлі интеграциялық жүйеге жатады – ЕАЭО және ОТГ. Ал Қазақстан екі одаққа да кіреді. Еуразиялық экономикалық одақ (ЕАЭО) құрамына Армения, Беларусь, Қазақстан, Қырғызстан және Ресей кіреді. Түркі мемлекеттері ұйымына (ОТГ) Әзербайжан, Қазақстан, Қырғызстан, Түркия және Өзбекстан кіреді. ОТГ-дағы ең күшті мемлекет – Түркия. Егер Ресей мен Түркия арасында конфедерация құрылуы мүмкін емес болса, біртұтас экономикалық кеңістік құру мүмкін деп есептейді сарапшы.
Бұл үшін біртұтас валюта қажет. Бұл идеяны алғаш рет Нұрсұлтан Назарбаев 1994 жылы айтқан. Ал ЕАЭО құжаттарында еуразиялық орталық банкінің идеясы ресми түрде қарастырылған. 2012 жылға дейін гипотетикалық біртұтас еуразиялық валюта үшін «евраз» жұмыс атауы қолданылған, кейін оны «алтын» деп атауды ұсынған. Түркияның біртұтас валютаны қабылдамауы мүмкін, бірақ бүгінгі лираның жағдайы әлсіз. Біріншіден, ковидтің әсерінен ел экономикасының тірегі болған туристік нарық құлдырады, екіншіден, банктік пайыздық мөлшерлемелердің ұзақ уақыт бойы төмен болғандығынан гиперинфляция пайда болды. Түркия өз валютасынан – доллар мен еуродан тәуелсіз күш орталығы бола алмайды.
БРИКС елдерінің біртұтас валютасын құру мүмкіндігін сарапшы өте ықтимал емес деп есептейді. Ресей, Бразилия және Қытайдың экономикалары тым әртүрлі, егер біртұтас валюта Ресей мен Қазақстан арасында мүмкін болса, басқа елдермен мұндай мүмкіндіктер жоқ. БРИКС елдері үшін сыртқы саудада ұлттық рубль мен юаньды қалдыра отырып, шартты ортақ ақша қолдану көбірек қолайлы болар еді.
Биткоин де біртұтас валюта ретінде жарамайды, өйткені криптовалюта – күмәнді әрі сенімсіз қаржы секторы, оның курсы тек сұранысқа байланысты анықталады. Александр Разуваев криптовалюта ешқашан нормалды ақшаны жеңбейді деп санайды, себебі ешбір үкімет өздерінің ақша эмиссиясы монополиясынан бас тартпайды.
Болашақта біртұтас еуразиялық валюта және бірнеше мемлекеттің суверенді экономикасы бірлескен жағдайда еуразиялық күш орталығын әлдеқайда берік етуі мүмкін.