2025 жылдың 7 маусымында Лос-Анджелесте заңсыз мигранттарды депортациялауға қарсы жаппай наразылықтар өрбіді. Көп ұзамай, АҚШ-тың бұрынғы президенті Дональд Трамп Truth Social желісінде жариялаған мәлімдемесінде Ұлттық гвардияны енгізу шешімін қорғап, оны «қаланы жойылудан құтқарды» деп атады. Бұл оқиға АҚШ-тағы федералды және жергілікті билік арасындағы шиеленісті, сондай-ақ бейбіт наразылық пен мемлекеттік күш қолдану арасындағы нәзік шекараны тағы да күн тәртібіне шығарды.
Ұлттық гвардияның енгізілуі: қажеттілік пе, әлде артық әрекет пе?
Дональд Трамптың айтуынша, егер Ұлттық гвардия енгізілмегенде, Лос-Анджелес толығымен қиратылар еді. Алайда BBC мәліметінше, енгізілген 2000 әскери қызметкер тәртіпті бақылаумен емес, құқық қорғау органдарын қорғау міндетін атқарған. Бұл — жағдайдың күрделілігін көрсетуі мүмкін, бірақ сонымен қатар Ұлттық гвардияның нақты мақсатына да күмән тудырады.
Көптеген сарапшылардың пікірінше, күштік құрылымдарды пайдалану — әлеуметтік шиеленістерді шешудің ең соңғы амалы. Бейбіт шерулерді «жойқын бассыздық» ретінде сипаттау – саяси риторика арқылы биліктің шешімін ақтап алудың бір әдісі болуы мүмкін.
Федералды және жергілікті билік арасындағы қайшылық
Трамп мәлімдемесінде Калифорния губернаторы Гэвин Ньюсом мен Лос-Анджелес мэрі Карен Басты «алғыс білдірмеді» деп сынады. Бұл мәлімдеме федералды үкімет пен штаттық билік арасындағы ашық қақтығысты байқатады. Штат билігі Ұлттық гвардияның қажет еместігін, ал наразылықтардың көп бөлігі бейбіт сипатта болғанын мәлімдеген.
Бұл қайшылық АҚШ-тағы федерализм жүйесінің ерекшелігін көрсетеді: әр штаттың өз ішкі саясатын жүргізуге құқығы бар. Дегенмен, федералды үкімет тарапынан мұндай күш қолдану әрекеттері билік тепе-теңдігін бұзуы мүмкін.
Қоғамдық реакция мен саяси риторика
Трамптың сөздері қоғамдық көңіл-күйге тікелей әсер етеді. Ол наразыларды қасақана зорлық-зомбылық жасаушылар ретінде көрсетіп, өз шешімін «америкалықтардың қауіпсіздігі үшін жасалған міндетті қадам» деп сипаттады. Бұл — Трамптың классикалық риторикасы: «тәртіп пен күш» арқылы елді «ұлы» ету.
Алайда әлеуметтік желілердегі фотолар мен видеоларға қарағанда, наразылықтардың басым бөлігі бейбіт сипатта өткені байқалады. Күш қолдану әрекеті наразылықты басу емес, оны күшейтуге де себеп болуы мүмкін. Бұрынғы тәжірибе көрсеткендей, күш көрсету — көбіне наразылардың легитимділігін арттырып, саяси талаптарды күшейтеді.
Наразылықтардың себебі — терең әлеуметтік дағдарыс
Лос-Анджелестегі наразылықтардың басты себебі — заңсыз мигранттарды депортациялау. Бұл — АҚШ-тағы әлеуметтік және этникалық теңсіздіктің күрделі көрінісі. Заңсыз мигранттардың басым бөлігі Латын Америкасынан келгендер, олар АҚШ экономикасының көлеңкелі секторының маңызды бөлігі саналады.
Депортацияға қарсы наразылықтар — бұл тек миграциялық саясатқа қарсылық емес, сонымен қатар тең құқықтар, әділеттілік және инклюзивті қоғам талабын білдіреді.
Қауіпсіздік пен демократияның ара салмағы
Ұлттық гвардияны енгізу бір жағынан қауіпсіздікті қамтамасыз ету мақсатында қабылданса, екінші жағынан — сөз бостандығы мен бейбіт наразылық құқығын шектеу әрекетіне ұқсайды. Дональд Трамптың әрекеті АҚШ-тағы билік құрылымдарының арасындағы шекараны, халық пен мемлекет арасындағы сенім дағдарысын және наразылық мәдениетінің күрделілігін аша түседі.
Егер билік тарапынан мұндай әрекеттер жүйелі түрде жалғаса берсе, бұл демократиялық институттарға деген сенімді әлсіретуі мүмкін. Әрбір мұндай шешім қауіпсіздік пен еркіндік арасындағы теңгерімді сақтау қажеттігін еске салады.