Munarmedia.kz. 02.07.2025 /Астана/-Қазақстанның тәуелсіздік алған жылдарында билік элитасының арасында байлық пен ықпалдың символына айналған аз ғана топ бар. Солардың бірі — Сергей Кулагин. Ол бұрынғы президент Нұрсұлтан Назарбаевқа жақын тұлғалардың бірі ретінде ғана емес, ауыл шаруашылығы саласындағы алып агроимперияның иесі ретінде де танымал. Ulysmedia.kz жүргізген тергеу осы атышулы саясаткердің агробизнеске қалай араласқанын, қандай кәсіптерге ие екенін және оның отбасы мүшелерінің рөлін егжей-тегжейлі ашады.
Ауыл шаруашылығындағы табыс пен саяси тамырлар
Сергей Кулагиннің саяси мансабы 1993 жылы басталды — сол жылы ол сол кездегі премьер-министр Сергей Терещенконың орынбасары болып тағайындалды. Кейіннен Кулагин Терещенко басқаратын «Интеграция-Целина» қорының басшысы атанып, бизнес пен саясат арасындағы шекараны жойған тұлғаға айналды.
Ол ауыл шаруашылығы министрі, Ақмола және Қостанай облыстарының әкімі болды. Бірақ қай жерде қызмет атқарса да, аты түрлі дау-дамаймен қатар жүрді: әкімдердің қызметін сату, жемқорлық күдіктері, этикалық нормаларға қайшы әрекеттер. Десе де, бұл жанжалдар оның мансабына тұсау бола қойған жоқ.
80 мың гектар және Кулагиннің агроимпериясы
Сергей Кулагин 2016 жылы журналистерге берген бір сұхбатында отбасына тиесілі 80 мың гектар жері бар екенін ашық айтқан. Бұл – кейбір аудандардың жер көлемінен де көп. Оның агробизнесі негізінен Ақмола облысында шоғырланған.
ТОО «Аскоп», «Аскоп-Сервис», «Интеграция-Целина», «Фирма Интегроинвест» секілді компаниялар арқылы Кулагин отбасына миллиондаған табыс түсіп отырған. Мәселен, «Аскоп» 5 миллиард теңге салық төлеген, бұл оның бизнес көлемін аңғартады.
Компаниялары тек егін шаруашылығымен ғана емес, техника жөндеу, логистика, мейрамхана бизнесімен де айналысқан. Бұған қоса, отбасына тиесілі компаниялардың кейбірінде бұрынғы премьер-министр Терещенко мен Кулагиннің балалары да үлескер болған.
Ұрпақ сабақтастығы ма, әлде байлықтың мұрагерлігі ме?
Сергей Кулагиннің балалары да әке жолын жалғап, жоғары лауазымдарға қол жеткізген. Павел Кулагин 26 жасында-ақ Астанадағы аудан әкімінің креслосына отырды. Бұл тағайындау қоғамда сынға ұшырады. Кейіннен ол да бизнеске бет бұрып, «Макинский элеватор», «Вишневская нефтебаза», «Аркада Индастри», «LAPSHA ALMATY» сынды ірі компаниялардың иесі атанды.
Кулагин әулеті ауыл шаруашылығынан бастап, инфрақұрылым, мейрамхана, мұнай сақтау және құрылыс материалдарына дейін әртараптандырылған бизнес-империя құрып алған.
Сот істері мен жер дауы
Ulysmedia жүргізген зерттеу Кулагиннің бизнесі тек салық төлеумен немесе табыс көзімен ғана емес, даулы сот процестерімен де ерекшеленетінін көрсетеді. 2022 жылы «Аскоп» компаниясы 4 362 гектар жерді заңсыз иеленгені үшін жерінен айырылды. Сонымен бірге, Бурабайдағы курорттық аймақтағы жер теліміне қатысты да Кулагиннің компанияларына қарсы мемлекеттік органдар сотқа жүгінген.
Әдебиет пен ғылым — қосымша «бетперде» ме?
Сергей Кулагин өзін тек саясаткер және кәсіпкер ретінде ғана емес, сонымен бірге жазушы және ғылым кандидаты ретінде де көрсетуге тырысады. 2001 жылы «Жерұйық» атты кітап шығарса, 2000 жылы евразиялық идея туралы диссертация қорғап, саяси ғылым кандидаты атанған.
Алайда бұл ғылыми және әдеби белсенділік Кулагиннің күрделі және қарама-қайшы бейнесін жұмсарта алмайды. Ол биліктің шексіз мүмкіндігін пайдаланып, мемлекеттің ауыл шаруашылығын жеке мүддеге икемдеген посткеңестік элитаның айқын өкілі болып қала береді.
Эпилог: элитаның бет-бейнесі
Кулагиннің өмір жолы — Қазақстандағы саяси билік пен экономикалық ресурстардың тоғысқан тұсын айна-қатесіз көрсететін мысал. Көлеңкелі шешімдер, саяси қамқорлық пен байлықтың ұрпаққа мұра болып өтуі – бұл тек бір адамның ғана емес, тұтас жүйенің айнасы.
Қоғам өзгерістерді күтіп отыр. Бірақ ескі элитаның орнына жаңа, әділетті әрі ашық механизмдер келмейінше, «латифундистер заманы» әлі де жалғаса бермек.
Материал: Ulysmedia.kz зерттеуі негізінде аударма жасаған — Munarmedia.kz