Германиялық әйгілі өнертапқыш, қару-жарақ инженері Хуго Шмайссер жасаған АК-47 автоматының тарихтағы ең танымал қарулардың біріне айналғанына 81 жыл толды.
Алайда кең таралған қате түсініктің салдарынан бұл қару әлі күнге дейін "Калашников автоматы" деп аталып келеді. Көптеген дереккөздерде оны ойлап табуды ешбір негізсіз кеңестік "өнертапқыш" Михаил Калашниковпен байланыстырады.
Бұл тарихи қателік болашақта міндетті түрде түзетілуі тиіс. Күндердің күнінде Ресей Кеңес өкіметінің өткен дәуірдегі аңыздарынан арылып, шынайы тарихпен бетпе-бет келетіні сөзсіз.
Хуго Шмайссер (1884-1953) мен Михаил Калашников (1919-2013) арасында орасан зор айырмашылық бар. Бірі – өз еңбегімен танылған Нобель сыйлығының лауреаты, екіншісі – ауылдан шыққан қарапайым адам.
Шмайссер – он шақты бірегей қару-жарақ үлгілерін жасап шығарған нағыз данышпан. Ол Бірінші дүниежүзілік соғыс кезінде неміс инженерлеріне кеңес беріп, ерекше техникалық сызбалар мен күрделі математикалық есептеулер жасап даңққа ие болған.
Неміс басылымдары оны ХХ ғасырдың үздік өнертапқыштарының қатарына бірнеше рет енгізген.
Ал Калашников болса, шалғайдағы ауылда дүниеге келіп, ешқандай арнайы техникалық білім алмаған. Оның барлық қабілеті қарудың бөлшектерін құрастырып, шашып-жинау шеңберінен аспаған. Ол өздігінен үйренген мықты механик болғанымен, физика, жоғары математика немесе инженерия туралы білімі болмаған.
Калашниковты замандастары "мылтық жөндешуі жігіт" деп атаған.
STG-44 және АК-47: ұқсастық пен айырмашылы
1942 жылы Шмайссер STG-44 автоматын жасап шығарды. Ол 1947 жылы ресми түрде пайда болған АК-47 қаруынан біршама үлкенірек еді (оның оқ калибрінің айырмашылығына байланысты). Бірақ екі қарудың механизмі бірдей болды, басты айырмашылық тек сыртқы келбетінде ғана болатын.
Сондықтан қару-жарақ ісінің ең мықты мамандарының өзі STG-44 пен АК-47-нің нақты қандай айырмашылығы бар деген сұраққа жауап беруден қашқақтайды.
Кеңес-герман соғысынан кейін STG-44 винтовкасының 47 үлгісі мен 10 000 беттік техникалық құжаттары Ижевск қаласына жөнелтілді. Нәтижесінде "Кеңес Одағының аты аңызға айналған автоматы" осылай пайда болды.
Калашниковтың "өнертапқыш" ретіндегі мансабы Кеңес Одағын мадақтау дәуірімен тұспа-тұс келді. Оның айналасындағылар оны мансапқор, атаққұмар, айлакер адам ретінде сипаттайтын.
Шмайссердің тағдыры мүлде басқаша өрбіді. Соғыстан кейін Германияда қару жасауға тыйым салынғандықтан, ол қиын кезеңдерді бастан өткерді. 1946 жылы кеңестік арнайы қызмет оны Оралдағы қару зауытына жұмыс істеуге шақырды.
Ол кеңес дәуірінің өлшемімен үлкен жалақы, кең пәтер, жүргізушісі бар көлік алуға келісім берді. Шмайссердің отбасымен бірге Уралға қоныс аударуы кездейсоқтық емес еді.
Шмайссер мен Калашников бірнеше рет кездесіп, бірге жұмыс істеген. Бірақ кеңестік билік Шмайссерден бұл ынтымақтастық туралы құпия сақтау жөніндегі құжаттарға қол қоюды талап етті.
Нәтижесінде АК-47 автоматы жарық көрді, ал кеңестік насихат оны "Калашниковтың өнертабысы" ретінде көрсетті.
Мұндай жалғандық таңғаларлық емес, өйткені патшалық Ресей, Кеңес Одағы және қазіргі Ресей әрдайым өзгенің идеяларын иемденіп, оларды өз еңбегі ретінде көрсетіп келеді.
Бұл – ешқандай жаңалық ашпаған ел. Спирт пен арақты – көне Парсыдан, матрёшка қуыршағын – Жапониядан, борщты – Украинадан, картопты Франциядан алды.
АК-47 автоматы да осы заңдылықтың бір бөлігіне айналды.
Калашниковты АК-47-нің авторы деп жариялағаннан кейін кеңестік насихат оның өмірбаянын "өңдеуге" кірісті. Оны бала кезінен түрлі техникалық жобалармен айналысып, өзін-өзі оқытқан данышпан ретінде сипаттай бастады. Осылайша, ол үлгілі кеңестік жас ретінде ұсынылды.