Өндөр Гонгор («Биік Гонгор», шамамен 1880/85 — 1925/30) — XIX-XX ғасырлар тоғысында өмір сүрген, ерекше ұзын бойымен танымал болған моңғол. Оның бойы 2,36 метрге (кейбір деректер бойынша 2,45 метрге) жеткен. Гонгор Моңғолияда кеңінен танылып, оның есімі шетелдік саяхатшылардың жазбаларында да кездеседі.
1997 жылы жарияланған сұхбатында оның қызы Будханд Гонгор әкесінің Далай-Чойнхор-ван хошунында көшіп-қонып жүрген малшы Пүрэвтің отбасында дүниеге келгенін айтқан. Олар Төлт пен Бага-Булаг өңірлерін (қазіргі Хөвсгөл аймағының Жаргалант сомоны) мекендеген.
Будхандтың айтуынша, Гонгор ақкөңіл, мейірімді әрі өте күшті адам болған. Ол балалармен ойнағанды жақсы көріп, үлкендерге қалжыңдауды ұнатқан. Қолына адамды көтеріп, әртүрлі сайыстарға қатысқан. Бірақ бірде байқамай қарсыласының қолын сындырып алғаннан кейін, күрестен бас тартқан.
Богдо-гэгэннің қорғаушысы және «Дауысты Батыр»
Өзінің ерекше күші мен ұзын бойының арқасында ол Моңғолиядағы ламаистік шіркеудің басшысы Богдо-гэгэннің жеке қорғаушысы болған. Кейіннен Богдо-гэгэн көру қабілетінен айырылған кезде, Гонгор оған әйелімен бірге қамқорлық жасады.
Гонгордың дауысы ерекше зор болғаны сонша, 30 шақырым қашықтықтан естілуі мүмкін еді. Осыған байланысты халық оны «Дууны Баатар» (Дауысты Батыр) деп атап кеткен.
Гонгордың Богдо-хан сарайындағы қызметіне қатысты деректер әртүрлі. Кейбір деректерде ол Богдо-ханның піліне қараған қараушы болған десе, енді бірінде жеке күзетшісі әрі балуаны ретінде суреттеледі.
Ресейге сапар және кейінгі өмірі
1913 жылы Өндөр Гонгор Сайн-Нойон-хан Намнансүрэн бастаған елшілік құрамында Ресей империясына барған. Кейіннен ол кеденде жұмыс істеген.
Гонгор төрт баланың әкесі болған. 1920-жылдардың соңында, 50 жасқа жетпей, өз туған жерінде қайтыс болған. Оның алып етіктері отбасының ең құнды жәдігерлерінің бірі болғанымен, 1932 жылы Хөвсгөл көтерілісі кезінде жоғалып кеткен. Ал оның немересі Давааням Данигай кейін Моңғолияның белгілі балалар жазушысына айналды.
Өндөр Гонгор туралы еуропалық саяхатшының жазбаларынан:
*"Бір мереке кезінде алып моңғол балуан күреске шықты. Бұл батыс аймақтан келген моңғолдың бойы сегіз футқа жуық, еңгезердей, бұлшық етті, нағыз алып адам еді. Ол күрес алаңына тек жібек белдемше мен ұзын саптама етік киіп шықты.
Тірі Будда көңіл көтеруді ұнататын. Ол аласа бойлы ламаны — Ургадағы ең кішкентай дін қызметкерін — алып балуанға қарсылас етіп шығаруға бұйрық берді.
Жеті мың көрермен қиқуға басып, айқас басталды. Алып пен кішкентай қарсылас бірден күресуге кірісіп кетпеді, олар шеңбер жасап айнала жүрді, бір-бірінің осал тұсын аңдыды. Алайда кішкентай лама, мысықтай шапшаң, күтпеген жерден алыптың аяқтарының арасынан жүгіріп өтті де, тізеден жоғары соққы беріп, оны бар күшімен итерді.
Алып жерге гүрс етіп құлады. Көрермендер ду күліп, айқайлап жатты. Бейшара балуан орнынан тұрып, қызарып кеткен жүзін сүртті де, үнсіз басын шайқап, кетіп қалды."*