АҚШ президенті Дональд Трамп Украинаға қысым жасап, атысты тоқтатуға көндірді. Енді кезек Ресейде. Кремль бұл ұсынысты бірден қабылдай қоя ма, әлде уақыт созып, өз талаптарын алға тартуға тырыса ма?
Дональд Трамп президенттік қызметіне кіріскеннен кейін Украинадағы соғысты тоқтатуды өзінің сыртқы саяси жетістігіне айналдыруға тырысып келеді. Ол алдымен Киевке қысым жасап, Владимир Зеленскийді 30 күндік атысты тоқтатуға көндірді. Бірақ бұл уақытша бітімнің шарттары Украина үшін тиімсіз: Киев осыған дейін де бар болған америкалық көмекті қайтадан алып, барлау деректеріне қол жеткізгенімен, айтарлықтай жаңа ештеңе ұтып алған жоқ.
Батыстың жаңа бастамасынан кейін доп енді Ресейдің алаңына өтті. Вашингтон Мәскеудің қандай шешім қабылдайтынын күтіп отыр. Бірақ Ресей дәл осы сәтте әскери артықшылыққа ие екенін сезінеді. Сондықтан Кремль соғысты тоқтатуға бірден келісе қоюы екіталай.
Ресей әскері соңғы айларда Украинамен шекаралас кей аймақтарда ілгерілеп, өзінің халықаралық деңгейде мойындалған кейбір территорияларын қайта бақылауға алғанын мәлімдеді. Кремль үшін бұл жеңістердің символдық мәні зор, себебі олар Ресей қоғамындағы соғысқа күмәнмен қарайтын топтардың да наразылығын төмендетеді.
Мәскеу дәл қазір атысты тоқтатса, бұл оның жеңісті қолдан жіберуімен тең болмақ. Ресей элитасы мен соғысты жақтайтын топтар Украинаға қысымды күшейту арқылы соғысты өз пайдасына шешуге болатынына сенеді. Осы себепті Ресей дипломатиясы өз талаптарын алға тартып, келіссөздердің күн тәртібін өзі белгілеуге тырысады.
Кремльдің негізгі талаптары:
Ресей Украинамен соғысқа тікелей қатысы бар мәселелер бойынша өз шарттарын белгілемей, атысты тоқтатуға келісе алмайды. Мәскеудің негізгі талаптарының арасында:
Украинаның кейбір аумақтарын Ресей құрамында қалдыру,
Украинаның бейтарап мәртебесін заңды түрде бекіту,
Киев билігінің өзгеруі және Ресейшіл саяси күштердің сайлауға қатысуына мүмкіндік беру,
Батыстың әскери қолдауын тоқтату және НАТО-ның Украинаға қауіпсіздік кепілдігін ұсынбауы.
Бұл талаптардың көбі Вашингтон мен Киев үшін мүлдем қолайсыз. Сондықтан да Ресей дәл осы кезеңде өзінің саяси салмағын күшейтуге тырысады.
Владимир Путин үшін соғыс тек әскери қақтығыс емес, ол оның билігінің ажырамас бөлігіне айналды. Соңғы үш жылда соғыс оның күнделікті саясатының негізі болды: әскери карталарды зерттеу, сарбаздарға медаль тағу, жараланғандарды зиярат ету – мұның бәрі оның саяси имиджін қалыптастыратын элементтер.
Соғыс Ресейдің ішкі экономикасы мен саяси жүйесіне де ықпал етті. Қатаң санкцияларға қарамастан, Ресей үкіметі экономикалық өсімді сақтап қалып отыр. Бұл – елдегі өндірістің соғыс жағдайына бейімделгенінің белгісі. Егер соғыс аяқталса, экономикалық өсім тоқтап, Ресей билігі жаңа әлеуметтік-экономикалық мәселелермен бетпе-бет келуі мүмкін.
Енді негізгі сұрақ – Трамптың келесі әрекеті қандай болады? Ол Мәскеуге қысым жасай ала ма? Жоқ әлде, Ресейдің талаптарын ішінара қолдап, Киевке қосымша қысым көрсетіп, өз жоспарын өзгерте ме?
Қазіргі жағдай Трампты қиын таңдауға итермелейді. Егер ол Ресейге қатты қысым жасаса, Мәскеу қарсылық көрсетіп, соғысты жалғастыруы мүмкін. Егер Трамп Ресейге ыңғай танытса, Украина тарапынан қарсылыққа ұшырайды.
Ресейдің бастапқы реакциясы өте ұстамды болды. Кремль украин тарапынан жасалған ұсынысқа ашық қарсы шыққан жоқ, бірақ оны бірден қабылдауға да ниетті емес. Бұл – Мәскеудің «күту режимінде» тұрғанын білдіреді.
Ресей үшін соғысты тоқтату – әлсіздік емес, керісінше, жаңа талаптарды алға тарту мүмкіндігі. Мәскеу өз шарттарын бекітпейінше, бітімге келуге асықпайды.
Украина үшін 30 күндік атысты тоқтату – уақыт ұту тәсілі. Бірақ бұл үзілістің соғыс динамикасына қалай әсер ететінін болжау қиын.
Трамп үшін бұл жағдай – сыртқы саясаттағы ең ірі сынақтардың бірі. Ол Ресей мен Украинаны бір мәмілеге келтіруге тырысқанымен, екі жақтың да мүдделері бір-біріне мүлде қайшы.
Ал Ресей үшін ең басты мәселе – соғысты тоқтатқан жағдайда, оны қалай жеңіс ретінде көрсетуге болатыны. Мәскеудің қазіргі стратегиясы – уақыт созып, өз шарттарын бекіту. Егер Трамппен келіссөздер нәтижесіз аяқталса, Ресей соғысты жалғастырудан тартынбайды.