XXI ғасырда АҚШ пен Ресейдің арасындағы қатынастар тек екі елдің ғана емес, бүкіл әлемнің саяси тұрақтылығы мен қауіпсіздігіне әсер етеді. Әсіресе соңғы жылдардағы геосаяси шиеленістер мен халықаралық қатынастардағы өзгерістер бұл екі державаның өзара байланысын ерекше назарға алуды талап етеді. Мұндай жағдайларда Питирим Сорокин сияқты ұлы ойшылдардың пікірлері, Ресей мен АҚШ арасындағы қатынастардың тарихи және мәдени тұрғыдан ұқсастықтары мен айырмашылықтарын талдау біздің осы уақытқа дейінгі саяси түсініктерімізді жаңарта алады.
Ресей мен АҚШ арасындағы тарихи қатынастардың негізі
Питирим Сорокин, өз зерттеулерінде Ресей мен АҚШ арасындағы ұқсастықтар мен айырмашылықтарды атап көрсетті. Оның айтуынша, бұл екі халықта ортақ бір қасиет бар — қонақжайлық. Ресей мен АҚШ халықтары өзара құрмет пен көмекті жоғары бағалайтын, игі іс-әрекеттерге бейім болғанымен, бұл қасиет әсіресе саяси элиталардың деңгейінде айтарлықтай өзгерістерге ұшырауда. ХХ ғасырдың екінші жартысында екі ел арасындағы қатынастар, негізінен, қырғи-қабақ соғыс аясында қалыптасты, оның басты ерекшелігі — «ресми қарсылас», яғни «біздің одақтастарымыз» мен «құбыжықтар» арасында сызықтың айқын болуы.
АҚШ-тың "ерекше ұлт" түсінігі және оның саясаттағы рөлі
АҚШ-тың өзіне деген ерекшелік пен таңдаулылық сезімі, сол елдің халықаралық қатынастарында маңызды рөл атқарады. Америкалық саяси элита, әсіресе консервативті топтар, елдің өзін Құдайдың таңдаулы ұлты ретінде көреді. Бұл тұжырымдама американдық өзектілікті қалыптастыруға бағытталған, бірақ оның дәлелсіз екені, әрі оның саяси жүйеде қауіптер туғызатыны да белгілі. Бұндай «таңдаулылық» кейде қарсылас елдерге түсініксіз болуы мүмкін және тіпті агрессияға да әкелуі мүмкін.
Саяси элиталар мен халық арасындағы қайшылықтар
АҚШ-тың сыртқы саясатының қарама-қайшы жақтары ішкі саяси дискуссияларға себеп болатыны белгілі. Бір жағынан, кейбір топтар Америка әлемді өзгертуге құқылы деп санайды, ал екінші жағынан, бірқатар саясаткерлер "құтқарушы" болу міндетін ауыр сезініп, оның ішкі және сыртқы салдары туралы сұрақтар қояды. Бұл қарама-қайшылықтар АҚШ-тың халықаралық аренадағы интервенцияларының нәтижесінде айқын байқалады.
АҚШ-қа Ресей не үшін қажет?
Қазіргі геосаяси жағдайда АҚШ пен Ресей арасындағы қатынастардың үлкен стратегиялық маңызы бар. Біріншіден, Ресей — АҚШ үшін экономикалық және саяси қарсылас, алайда сонымен қатар бірқатар маңызды стратегиялық мәселелерде түйіндер шешуші рөл атқарады. Ресейдің халықаралық аренадағы ықпалы АҚШ-тың сыртқы саясатының көптеген аспектілеріне әсер етеді, мысалы, Қытайға қарсы күрес немесе Таяу Шығыстағы тұрақтылықты сақтау.
Ресейдің АҚШ-қа қажеттілігі тек сыртқы саясат деңгейінде емес, сондай-ақ ішкі мәселелерге де ықпал етеді. Тарихи тұрғыдан қарағанда, АҚШ үшін Ресей маңызды одақтас болды. Бұл бірнеше тарихи кезеңдерде, соның ішінде Екінші дүниежүзілік соғыстағы ынтымақтастықта айқын көрінді. Сонымен қатар, Ресей АҚШ-тың үлкен геосаяси қарсыласы бола отырып, ішкі саяси жағдайды тұрақты ұстап тұру үшін де маңызды рөл атқарады.
АҚШ пен Ресей арасындағы қарым-қатынастар — тек екі елдің арасындағы мәселе ғана емес. Бұл әлемдегі ең ірі екі ядролық державаның өзара әрекеттесуі бүкіл планетаның қауіпсіздігі мен тұрақтылығына әсер етеді. Сондықтан екі тараптың арасындағы дипломатиялық байланыс маңызды. Қазіргі уақытта бұл қатынастардың маңыздылығы да артып, халықаралық саясаттағы ұлы державалар арасындағы теңгерімді сақтау мәселесі күн тәртібінде тұр. АҚШ пен Ресей арасындағы тарихи байланыстарды, елдердің саяси жүйелері мен сыртқы саясаттағы айырмашылықтарды терең түсіну әлемдік саясаттағы маңызды шешімдерді қабылдауға мүмкіндік береді.