Munarmedia.kz 18.10.2025 /Астана/** Қазақстандағы ішкі саяси және экономикалық ахуал күрделеніп барады. Мемлекет басшысы Касым-Жомарт Тоқаевтың ашулануы мен премьер-министрдің антикризистік шараларды шұғыл әзірлеуі билік құрылымындағы жүйелі түсініспеушілік пен тұрақсыздықтың көрінісі болып отыр. Бұл жағдай елдің ұзақ мерзімді даму стратегиясының жоқтығын, шешім қабылдау жүйесінің айқын емес екенін және бизнес пен қоғам алдында нақты ойын ережелерінің белгісіздігін ашық көрсетеді.
Тоқаевтың күтуінен асып түскен премьердің жұмысындағы шиеленіс биліктегі үйлестірудің әлсіздігін аңғартады. Үкіметтің қабылдаған соңғы шешімдері бұрынғы жоспарларды түбегейлі жоққа шығарды, бұл саяси тұрақтылық пен стратегиялық мақсаттардың жоқтығын білдіреді. Нәтижесінде, елде нақты және ұзақ мерзімді бағыт жоқ, және шешімдер көбіне төтенше президенттік тапсырмаларға тәуелді.
Бұл мәселе бизнес пен халықтың сенімсіздігіне алып келеді. Қиындықтарға қарамастан, билік реформаларды іске асыруда жүйелі тәсіл қалыптастыра алмай отыр.
Бизнес ортада «кіммен келісуге болады?» және «кім жауап береді?» деген сауалдар жиі туындайды. Тендерлерге қол жеткізу қиындап, келісімшарттар жиі қайта қаралып жатыр. Мұндай жағдай кәсіпкерлерді тұрақсыздыққа итермелейді және экономиканың дамуын тежейді.
Жаңа салық кодексінің енгізілуі нарықтағы баға саясатында ауытқуларға себеп болып, көптеген кәсіпорындар ақшалай төлемдерден бас тартып, қолма-қол төлем жүйесіне көшуге мәжбүр. Бұл экономиканың «қара нарыққа» ығысуын күшейтеді.
Сондай-ақ, коррупция деңгейінің өсуі және құқық қорғау жүйесінің заңдылықты қамтамасыз етудегі тиімсіздігі бизнес пен мемлекеттік билік арасындағы сенімділікті әлсіретуде.
Аймақтағы көрші елдер – Өзбекстан, Қырғызстан – экономикалық реформаларды жедел жүргізуде және өсім көрсетуде. Өзбекстан 2024 жылы 6,5% экономикалық өсімге қол жеткізсе, Қазақстандағы кейбір реформалар баяу жүріп жатыр. Бұл біздің елдің өңірдегі бәсекеге қабілеттілігін төмендетеді.
Сонымен бірге, Қазақстан транзиттік логистика және өңірлік интеграция саласында әлеуетті мүмкіндіктерге ие. Дегенмен, бұл әлеуетті толық іске асыру үшін стратегиялық жоспарлау мен институционалдық реформалар қажет.
Қазақстанның тұрақты дамуы үшін келесі бағыттарды басшылыққа алу маңызды:
Елдің дамуының 10-15 жылдық бағдарламасын қабылдап, оны қоғам мен парламент деңгейінде кеңінен талқылау қажет. Бұл стратегия индустрияландыру, цифрландыру, білім беру және инновацияны дамытуға бағытталуы тиіс.
Тендерлер мен мемлекеттік сатып алулардағы ашықтықты қамтамасыз етіп, келісімдер мен шешім қабылдау жүйесін тұрақтандыру қажет. Кәсіпкерлердің сенімін арттыру – экономикалық өсімнің негізгі факторы.
Құқықтық жүйені, сот, салық және кеден органдарын реформалап, заң үстемдігін қамтамасыз ету керек. Бұл инвесторлар мен кәсіпкерлерге сенімділік береді.
Өзбекстан, Қырғызстан және басқа көршілес елдермен сауда, логистика және кадр алмасу бағдарламаларын кеңейту – Қазақстанның аймақтық көшбасшылық позициясын бекемдейді.
Шикізат секторынан тыс, машина жасау, ақпараттық технологиялар, жасыл экономика және агроөнеркәсіп секторының дамуын жеделдету маңызды.
Қазақстан қазіргі таңда стратегиялық бағыт пен жүйелі басқару тапшылығынан туындаған қиындықтарды бастан кешіруде. Мұндай жағдайда билік пен бизнес арасындағы сенімнің нығаюы, институционалды реформалардың жеделдетілуі және айқын даму стратегиясының қалыптасуы аса маңызды.
Тек осылай ғана Қазақстан өңірлік көшбасшылық позициясын сақтап, тұрақты әрі табысты даму жолына түсе алады.