Гренландия қазіргі таңда әлемдік державалардың стратегиялық мүдделерінің тоғысқан нүктесіне айналды. Бұл үлкен аралдың табиғи ресурстарға байлығы, Арктика аймағындағы стратегиялық орны және тәуелсіздікке деген ұмтылысы оны халықаралық саясаттың назарында ұстап отыр.
Геосаяси тартыстың алғышарттары
Гренландияның маңыздылығы Арктика аймағындағы мұздың еруімен бірге жаңа қысқа теңіз жолдарының ашылуынан арта түсті. Табиғи ресурстарға, оның ішінде сирек кездесетін металдарға бай аралға АҚШ пен Қытай ерекше қызығушылық танытуда. Әсіресе, АҚШ Қытайдың бұл аймақтағы ықпалын тежеуге тырысып, Гренландияға инвестиция салуға тосқауыл қойды.
АҚШ-тың экс-президенті Дональд Трамптың Гренландияны «сатып алу» ниеті оның геосаяси маңыздылығын одан әрі арттырды. Бұл мәлімдеме Гренландия тұрғындарының ғана емес, Дания мен әлем қауымдастығының да алаңдаушылығын тудырды.
Гренландияның тәуелсіздікке ұмтылысы
Гренландия 2009 жылы өзін-өзі басқару туралы заңға қол қойып, ішкі мәселелерде айтарлықтай еркіндікке ие болды. Дегенмен, сыртқы саясат пен қорғаныс саласындағы шешімдер әлі де Данияның бақылауында. Гренландия экономикасы Данияның жыл сайынғы 500 миллион долларлық субсидиясына тәуелді. Бұл жағдай аралдың толық тәуелсіздікке жету жолындағы басты кедергілердің бірі болып отыр.
Соған қарамастан, жергілікті тұрғындар арасында тәуелсіздік идеясы кеңінен қолдау табуда. Соңғы жылдары экологияны қорғау мақсатында тау-кен өндірісіне шектеу қою халықтың саяси белсенділігін арттырды. Алдағы сайлау кезінде бұл мәселе басты тақырыпқа айналуы мүмкін.
Экономикалық және экологиялық дилемма
Гренландияның минералдық ресурстары оның экономикалық тәуелсіздігін қамтамасыз етудің маңызды құралы ретінде қарастырылуда. Алайда, бұл ресурстарды игеру экологиялық қауіп төндіріп, халықтың қарсылығын туғызуда. Сонымен қатар, Дания тарапынан бөлінетін субсидиялардың мөлшерін азайту экономикалық мәселелерді күрделендіруі мүмкін.
Гренландия геосаяси және экономикалық тұрғыда әлем назарындағы маңызды аймақ болып қала береді. АҚШ, Қытай және Дания арасындағы мүдделер қақтығысы бұл аралдың болашағына тікелей әсер етуде. Тәуелсіздікке ұмтылған Гренландия алдында экономикалық дербестікке қол жеткізу және халықаралық аренада өз орнын нығайту сынды маңызды міндеттер тұр.
Бұл жағдай Гренландияның саяси мәртебесіне қатысты жаңа келіссөздердің қажеттілігін көрсетеді. Дания, АҚШ және Гренландия арасындағы серіктестік бұл аймақтағы бейбіт дамудың кілті болуы мүмкін. Гренландияның «Данияға тиесілі» деген дәуірі аяқталуы ықтимал, ендігі сұрақ – бұл процестің қалай және қаншалықты бейбіт жолмен жүзеге асатынында.