Қытайдың Цзилинь университеті жүргізген зерттеу Моңғолиядағы Баянбулаг орнындағы жаппай жерлеу орнын анықтап, Хань-Ғұн соғысы кезінде қаза тапқан сарбаздардың қалдықтарын биоархеологиялық әдістермен талдады. Генетикалық, изотоптық және тіс эмалін зерттеу нәтижелері олардың Моңғолияға жат емес екенін, яғни бұл адамдардың Солтүстік Қытайдан шыққанын көрсетті.
Хань-Ғұн соғысы және Баянбулаг ескерткіші
Хань-Ғұн соғысы – Темір дәуірінде Хань империясы мен Ғұн конфедерациясы арасындағы ұзаққа созылған әскери қақтығыстар сериясы. Тарихи жазбаларда бұл соғыс Хань билігінің көзқарасы тұрғысынан сипатталып, әскери жорықтар мен шекаралық өзгерістер туралы баяндалады.
Баянбулаг қалашығы алғаш рет 1957 жылы ашылғанымен, оның толық зерттелуі 2009 жылы басталды. Археологтар бұл жерден:
Қорғаныс бекіністерін, қыш ыдыстарды, темірден жасалған құралдарды, қоладан құйылған арбалет бекіткіштерін,темір алебардалар мен тиындарды, Хань шенеунігінің мөртаңбасы бар қыш мөрін тапты.
Бұл жәдігерлер б.з.д. 104 жылы бұл орынды Хань империясы әскери бекініс ретінде пайдаланғанын және тарихи деректерде Шоусянчэн немесе «Тұтқындарды қабылдау бекінісі» деп аталғанын көрсетеді.
Құпияға толы қабір: жазаланған сарбаздар сүйектері. Дегенмен, 20-дан астам бөлшектелген қаңқа сүйектері туралы тарихи деректерде ешқандай ақпарат жоқ. 2009 жылғы қазба жұмыстары кезінде табылған сүйектерде:
Қатты күш қолдану белгілерінің бірі ретінде кесілген аяқ-қолдар мен тізерлеп жатқан адамдардың қалдықтары анықталды.
Бұл олардың жазаланғаны немесе құрбандыққа шалынғаны мүмкін екенін көрсетеді. Бірақ бұл адамдар кім болған?
Жауынгерлік қабірлерде жерленген сарбаздардың нақты кім екенін анықтау әдетте қиын, өйткені олардың этникалық немесе әскери шығу тегін дәлелдейтін жазбаша деректер жоқ. Алайда қазіргі генетикалық және изотоптық зерттеулер бұл мәселені шешуге көмектеседі.
Ғылыми зерттеудің басты нәтижелері
Journal of Archaeological Science журналында жарияланған «Хань-Ғұн соғысының биоархеологиялық көрінісі: Баянбулаг темір дәуірінің ескерткіші» атты зерттеуде ғалымдар келесі әдістерді қолданды:
Ежелгі ДНҚ-ны секвенирлеу
Стронций изотоптарын талдау
Көміртек изотоптарының құрамын зерттеу
Зерттеу нәтижелері:
14 тіс үлгісінен алынған ДНҚ олардың барлығы ер адамдар екенін көрсетті.
11 адамның генетикалық профилі зерттеліп, олардың барлығы Солтүстік Қытайдан шыққан хань халқына жататыны анықталды.
Y-хромосома гаплогруппалары (O2a2b1a1a-F8, O2a2b1a2-F114 және Q1a1a1a-M120) олардың Хуанхэ өзені аңғарынан шыққанын көрсетті.
Митохондриялық ДНҚ әртүрлі аналық желілерді анықтады, бұл қазіргі хань халқына да тән белгі.
Сарбаздар қайдан келген?
Стронций изотоптары бұл адамдардың Моңғолияда туып-өспегенін дәлелдеді.
87Sr/86Sr изотоптық көрсеткіштері олардың Ордос үстірті мен Орталық Қытай жазығынан шыққанын айғақтайды.
Бұл адамдар Хань империясының сарбаздары болуы мүмкін және олар кейінірек Моңғолияда әскери тұтқын ретінде ұсталып, жазаланған.
Тарихи маңызы
Бұл зерттеу ежелгі Хань-Ғұн соғыстарының белгісіз тұстарын аша отырып, сол кезеңдегі әскери тұтқындар мен шекаралық жанжалдар туралы жаңа мәліметтер береді. Сонымен қатар, генетикалық және археологиялық әдістердің үйлесуі ежелгі тарихты зерттеуде жаңа көкжиектер ашып отыр.