Соңғы жылдары Орталық Азия елдері болашақтың экологиялық таза қалаларын салу туралы мәлімдемелер жасауда. Бұл бастамалар шетелдік инвестиция тарту, аймақты қаржы, технология және білім орталығына айналдыру мақсатын көздейді. Алайда, мұндай жобалардың сәттілігіне қатысты ресейлік сарапшылар күмәнмен қарайды. Алайда Астананың салып тастаған Қазақстан мен қала салудан шеберлік танытқан Түркіменстанның қолынан келетініне сенім мол.
Жаңа қаланы салып, оны өміршең ету – өте қиын міндет. Қаланың тартымдылығы тек инфрақұрылым мен қызметтерге емес, мәдениет пен тарихқа да байланысты. Дубай мен Астана секілді қалалар автомобильге тәуелділіктен зардап шегеді, ал бұл қала өмірінің сапасына кері әсер етеді.
Қазақстан: Алатау мегаполисі
Жергілікті биліктің басты амбициясы – Алматы маңында Сингапур үлгісіндегі Alatau City салу. 2030-2050 жылдарға жоспарланған қала 1,8 млн адамға арналмақ. Ол төрт аймаққа бөлінеді:
Gate – қаржы және бизнес орталығы
Golden – білім мен ғылым орталығы
Growing – өнеркәсіптік және логистикалық аймақ
Green – туризм, ойын-сауық және демалыс аймағы
Сингапурлық Surbana Jurong компаниясы жасаған жобаның негізгі ерекшелігі – инвестиция тарту үшін арнайы экономикалық аймақ құру. Алайда, осындай ауқымды жобаға қажетті инвестициялар мен оның нақты іске асу мүмкіндігі белгісіз.
Қырғызстан: Асман және Кемин-Сити
Қырғызстан 2030 жылға дейін Асман атты экологиялық қала салуды жоспарлап отыр. Иссык-Көл жағасында 500-700 мың адамға арналған бұл қала туристік және экономикалық орталыққа айналмақ. Жобаға 20 млрд доллар инвестиция қажет, оның бір бөлігін кореялық Promise Land компаниясы бөлмек. Бірақ 2024 жылы журналистер қала құрылысының тоқтап тұрғанын анықтады.
Бұған қарамастан, 2025 жылы Қырғызстан тағы бір жаңа қала – Кемин-Сити жобасын бастамақ. Алайда, Асманның іске аспай жатқаны ескерілсе, бұл бастаманың да тағдыры белгісіз.
Өзбекстан: Жаңа Ташкент
Өзбекстан астанасын кеңейту мақсатында Жаңа Ташкент қаласын салуды бастады. 2045 жылға дейін 1 млн адамға арналған бұл қала көліктік және әкімшілік орталыққа айналмақ. Британиялық Cross Works жасаған жоспар бойынша, қала мемлекеттік мекемелерді орталықтан тыс орналастыру арқылы инфрақұрылымға түсетін жүктемені азайтпақ.
Түрікменстан: Аркадаг – саяси жоба
Түрікменстан 2019 жылы Аркадаг қаласының құрылысын бастап, 2023 жылы алғашқы кезеңін аяқтады. Қала 73 мың адамға арналған, бірақ негізгі мақсаты – бұрынғы президент Гурбангулы Бердімұхамедовтің саяси мұрасын нығайту. Сондықтан оның ұзақмерзімді экономикалық тиімділігі белгісіз.
Орталық Азияда жаңа қалалар салу идеясы экономикалық өсімді ынталандыру мен аймақтық бәсекеге қабілеттілікті арттыру мақсатында ұсынылуда. Дегенмен, осындай жобалардың нақты жүзеге асуы, қажетті инвестициялардың тартылуы және олардың өміршеңдігі үлкен сұрақ тудырады. Олардың сәттілігі тек қаржыландыруға ғана емес, ұзақмерзімді стратегия мен урбанистикалық жоспарлаудың сапасына да байланысты.