2022 жылдың ақпанында басталған Ресейдің Украинаға қарсы толыққанды әскери басқыншылығы төртінші жылына аяқ басты. Қазіргі майдан шебінде атыс-шабыс тоқтаған жоқ. Донецк, Харьков, Николаев, Черкассы мен Киев сынды өңірлерге дрондар мен басқарылатын бомбалар күн сайын атқылануда. Ал Ресей болса, 9 мамыр мерекесі қарсаңында "бір күндік оқ атуды тоқтатуды" ұсынды. Бұл — Украина халқына жасалып жатқан жүйелі зұлымдық пен екіжүзділіктің нақты көрінісі.
Украина президенті Владимир Зеленский бұл ұсынысты мысқылмен қабылдады. Ол Ресейдің тек бір күнге емес, кем дегенде бір айға оқты тоқтатуы тиіс екенін айтты. Оның сөзінше, Ресей тек соңғы бір аптаның өзінде 1000-нан аса дрон, 1300-ден аса басқарылатын әуе бомбасын және ондаған зымыран қолданған. "Ресей күнде атыс жасап отыр да, мереке қарсаңында бейбітсүйгіш болып шыға келеді. Бұл – барып тұрған қорлық!" – деді Зеленский.
Мәскеу Украинамен келіссөзге келу үшін бұрыннан таныс шарттарды тағы алға тартты: Қырым мен Донбассты Ресей жері ретінде халықаралық мойындау, Украина армиясының толық қарусыздануы, елдің НАТО-ға мүше болмауы және Ресейге қарсы барлық санкциялардың жойылуы. Бұған қоса, Ресей өзіне "НАТО мен Еуроодақтан келетін қауіп-қатерге" қарсы халықаралық қауіпсіздік кепілдігін талап етті. Бұл талаптар Украинаның мемлекеттік егемендігіне қарсы бағытталғаны айқын.
Бұған жауап ретінде Украина қорғанысты күшейтуде. 2024 жылы дрон технологиясында серпіліс жасап, 2,2 миллион дрон өндіріп, оның ішінде 100 мың соққы беретін аппаратты майданға жолдады. Украина қазір жылына 10 миллионға дейін дрон шығара алады. Бұл – бұрын-соңды болмаған өндірістік ауқым. Теңіз дрондары арқылы Ресейдің Қара теңіздегі флотына соққы берудің ерекше тәсілі табылды. АҚШ пен Еуропа осы тәжірибені назарға алып, өз армияларында үлкен реформалар жүргізіп жатыр.
АҚШ құрлық әскері 3 миллиард долларды дрондарға қарсы жүйелерге, автоматтандыру мен роботизацияға бағыттауда. Әскери сарапшылар Украина соғысын "қырғи-қабақ соғыстан кейінгі алғашқы толыққанды заманауи соғыс" деп бағалап отыр. Франция, Германия, Чехия сынды елдер Украинаға оқ-дәрі мен заманауи қару-жарақ жеткізуді күшейтіп келеді.
Осы тұста АҚШ-тың бұрынғы президенті Дональд Трамптың ұстанымында да өзгеріс байқалуда. Ол жақында берген сұхбатында Ресей президенті Владимир Путинге сенуге болмайтынын ашық айтты. "Путин 25 жыл билікте отыр. Ол Украинаны басып алуды он жылдан бері жоспарлап келеді. Егер біреу оған әлі де сенуге болады десе – бұл нағыз аңғалдық," – деді ол.
Трамп Зеленскиймен кездесуін де оң бағалады. "Ол елі үшін еңбек етіп жүрген ынталы басшы. Соңғы үш жылда маған бірнеше рет қару сұрап келді. Біз енді не болатынын көреміз," – деп түйіндеді ол.
АҚШ Сенатының республикашыл мүшесі, сенатор Джон Кеннеди де Трамптың көзқарасымен келісе отырып, былай деді:
"Путин берген уәделерінің ешқайсысын орындаған жоқ. Ол Трампқа да жалған айтты. Қазір ол Украина мен НАТО-ны тоқтатқысы келеді. Бірақ біз Ресейдің империялық амбициясына жол бермеуіміз керек. Ең алдымен, Ресейдің мұнайына қарсы санкцияларды күшейтуіміз қажет."
Зеленскийдің Чехияға жасаған ресми сапары барысында, екі ел 2025 жылы 3 миллион артиллериялық снаряд жеткізу жөнінде келісімге келді. Чехия президенті, бұрынғы генерал Петр Павел мәлімдемесінде: "Ресей ұрыс алаңында жеңе алмайды. Украинаға қолдау көрсетуді тоқтатпаймыз. Бұл Еуропаның болашағына қатысты шешім," – деді.
Ал АҚШ-тың Трампқа жақын тұлғаларының бірі, генерал Кейт Келлог Ресейдің соғыстағы сәтсіздігін былай сипаттады:
"Бір жарым жылда олар Киевті де, Днепрдің арғы жағын да ала алмады. Мыңдаған жауынгерінен айырылып, ілгері жылжымай отыр. Бұл – жеңіс емес, тығырық."
Түйіндей келе, Украина майданындағы жағдай Трамптың өзі де Путиннің сенімге лайық емес екенін түсіне бастағанын көрсетеді. Ал Украина заманауи соғыстың жаңа моделіне айналды. Бұл тек екі елдің арасындағы қақтығыс емес, бұл — XXI ғасырдағы еркіндік пен диктатура арасындағы майдан.