Төменде берілген мәтін негізінде Kazinform стиліне жақын, публицистикалық реңкі бар, кеңейтілген толық мақаланы, сондай-ақ бұрынғы мақалаңыздың тонусына үйлесетін форматта дайындап бердім.
Munarmedia.kz 22.11.2025 / Астана Қазақстанның сыртқы қарызы соңғы жылдары тұрақты түрде өсіп келеді. Halyk Finance аналитикалық орталығы жариялаған жаңа шолуда елдің сыртқы борышы 2025 жылдың маусым айының соңында 172,8 млрд АҚШ долларына жеткені атап өтілді.
Бұл өткен жылмен салыстырғанда 3,6 пайыздық өсім, ал қарыздың ел экономикасындағы салмағы да арта түсті: сыртқы борыштың ЖІӨ-ге қатынасы 56,6%-дан 59,2%-ға жоғарылаған. Сарапшылардың пікірінше, экономикалық өсу қарқыны бәсеңдеген, ал сыртқы қаржыландыруға тәуелділік артқан кезеңде бұл көрсеткіштер мемлекет үшін маңызды сигналға айналуы мүмкін.
Қазақстанның сыртқы борыш құрылымындағы ең ірі үлес — 53,6% — тікелей инвестициялар аясындағы «фирмалар арасындағы қарыздар». Бұл негізінен шетелдік бас компаниялардың Қазақстандағы еншілес ұйымдарына берген ішкі корпоративтік қарыздары.
Экономистердің айтуынша, мұндай қарыздар классикалық мемлекеттік борышқа қарағанда тәуекелі төмен саналса да, елдің жалпы сыртқы міндеттемелері көбейген сайын қаржы нарықтарындағы тұрақтылыққа әсер ету ықтималдығы тереңдей түседі.
Әсіресе шикізат секторын толық иеленетін трансұлттық компаниялардың қарыздары осы статистикаға айтарлықтай үлес қосып отыр. Мұндай құрылым сыртқы борыш көрсеткішін жасанды түрде ұлғайтып көрсеткенімен, бұл — экономиканың сыртқы тәуелділігін де айқын көрсететін индикатор.
Halyk Finance сарапшылары сыртқы борыш өсімін бірнеше фактормен байланыстырады:
-
халықаралық капитал нарықтарындағы пайыздық мөлшерлемелердің құбылуы;
-
шетелдік компаниялардың Қазақстандағы жобаларын қаржыландыруды жалғастыруы;
-
ірі корпорациялардың ішкі қарыздарын қайта құрылымдауы;
-
ұлттық валютаның әлсіреуі себебінен валюталық міндеттемелердің теңгелік баламасының өсуі.
Сыртқы қарыздың артуы күрделі макроэкономикалық жағдайда бюджеттік тұрақтылық пен қаржы қауіпсіздігіне қатысты жаңа сұрақтарды алға тартады.
Сарапшылар Қазақстанның қазіргі борышы қауіпті деңгейде емес екенін атап өткенмен, қарыз динамикасының өсімі орта мерзімді перспективада қатаң бақылауды қажет етеді дейді. Қарызды тиімді басқару — инвестициялық тартымдылықты сақтаудың және ұлттық экономиканың тәуекелдерін төмендетудің негізгі тетігі.
Экономистер Үкіметке сыртқы қарыз құрылымын оңтайландырып, мемлекеттік және квазимемлекеттік сектордағы валюталық міндеттемелерді кезең-кезеңмен қысқартуды ұсынып отыр.
Қазақстан экономикасы үшін шетелдік капиталға тәуелділік — даму мен тәуекелдің қатар жүретін жолы. Сыртқы қарыздың артуы инвестициялық белсенділіктің көрсеткіші болуы мүмкін, бірақ оның мөлдірлігі, тиімділігі және тұрақтылығы — мемлекет үшін стратегиялық мәселе.
Алдағы кезеңде сыртқы борыштың өсуі экономикалық саясаттағы маңызды тақырыптардың біріне айналатыны сөзсіз.