Munarmedia.kz 22.11.2025 / Астана Сенат төрағасы Мәулен Әшімбаев Үкімет пен қоғам назарын ұзақ жылдар бойы жабық күйде келген екі қаржылық механизмге – утильалым мен ақылы жолдардан түсетін қаражаттың қозғалысына – аударды. Оның айтуынша, бұл салаларда мемлекеттік бақылау жеткіліксіз болып, қомақты қаржы операторлардың қолында қалып отырған.
Ресми мәліметтерге сүйенсек, 2016 жылдан бері утильалым жүйесі арқылы 700 млрд теңгеден астам қаржы айналымға түскен, алайда бұл қаражат толық көлемде мемлекеттік қадағалауда болмаған. 2022 жылы утильалымды жинау жүйесі «Оператор РОП»-тан «Жасыл даму» компаниясына ауысқанымен, қаржылық тетік айтарлықтай өзгермей, бұрынғыдай жабық күйінде қалғаны мәлім болды.
Дәл осындай жағдай ақылы жолдар саласында да байқалады. 130 млрд теңге көлеміндегі қаражаттың қозғалысы түсініксіз, ал кейбір сарапшылар халықтан жиналған 600 млрд теңгеге жуық төлемнің "КазАвтоЖол" құрылымында нақты есепсіз жатқанын айтады.
Экономика ауыр кезеңді бастан өткеріп жатқан шақта мұндай мөлдірлігі төмен қаржылық жүйелердің болуы – қоғам үшін де, Үкімет үшін де үлкен сын. Осыған байланысты Сенат төрағасы ақша қайда жұмсалды, кім және қалай бақылап отырды – Үкімет нақты әрі ашық түсінік беруге тиіс екенін мәлімдеді.
Бұл мәселе әсіресе бюджетті оңтайландыру туралы пікірталастар жиілеген тұста өткірленіп отыр. Бір жағынан, әлеуметтік төлемдерді қысқарту немесе салықтарды арттыру мәселесі жиі көтерілсе, екінші жағынан, 1,3 триллион теңгеге жуық қаражаттың ұзақ жылдар бойы көлеңкеде қалуы қоғамда заңды сұрақтар туғызуда.
Утильалыммен айналысатын «Жасыл даму» мен ақылы жолдарға жауапты «КазАвтоЖол» компаниялары да осы сұрақтарға ресми жауап беруге міндетті.
Қоғамда ашықтықты талап ететін пікірлер күшейіп, «бізге де батыл шешім қабылдай алатын тұлғалар қажет» дейтін үндер де жиілеп келеді.