Кіріспе Сириядағы бұрынғы Асад режимінің құпия құжаттары тәуелсіз журналистерге қарсы жүйелі түрде қысым жасалғанын дәлелдейді. Халықаралық зерттеу журналистика консорциумының (ICIJ) серіктесі SIRAJ ұйымы Сирия барлау қызметінің тергеу нысанасына айналған. Бұл оқиға Асад режимінің ақпарат еркіндігін қалай басып-жаншығанын тағы бір мәрте көрсетеді.
Тергеудің басталу себептері SIRAJ-қа қарсы барлау қызметінің әрекеттері Сирия армиясының Еуропада өндірілген жүк көліктерін әскери мақсатта қолданғаны туралы зерттеу жарияланған соң басталды. Бұл зерттеу Швеция саясаткерлерін Еуропалық Одақтың Сирияға қарсы санкцияларын күшейтуге итермеледі. Осыдан кейін Сирия барлау қызметінің 279-бөлімі SIRAJ-тың қаржыландыру көздері мен журналистері туралы ақпарат жинау бұйрығын алды.
Журналистерге жасалған қысым Сирия барлау қызметінің құжаттарында SIRAJ «тыңшылық ұйым» ретінде сипатталып, оны Батыс барлау агенттіктерімен байланысты деп айыптаған. Тіпті, Дамасктегі қауіпсіздік қызметі SIRAJ зерттеушісі Мұхаммед Басикидің әкесінің жұмыс орнына барып, телефонын тартып алып, ұлының орналасқан жері туралы сұрау салған.
Асад режимінің қатыгез басшысы SIRAJ-қа қарсы тергеу туралы бұйрыққа Сирияның Бас барлау басқармасының басшысы, генерал Хуссам Лука қол қойған. Ол «өрмекші» деген лақап атқа ие және АҚШ пен Ұлыбритания тарапынан бейбіт тұрғындарды жаппай қыру мен тұтқындарды азаптағаны үшін санкцияланған.
Құжаттардың табылуы Ферас Далатей, сириялық зерттеуші журналист, бұл құжаттарды 2024 жылы 20 желтоқсанда Дамаск орталығындағы мемлекеттік қауіпсіздік штабынан тапқан. Кеңсе бейберекет күйде болған, себебі Асад режимі құлағаннан кейін оны жергілікті тұрғындар басып алған. Алайда, журналист келген кезде кеңсені Хаят Тахрир аш-Шам атты көтерілісшілер тобы күзетіп тұрған.
SIRAJ және оның әріптестері Францияда тіркелген SIRAJ 2019 жылдан бері Сириядағы коррупция мен адам құқықтарының бұзылуын зерттейтін тәуелсіз журналистер ұйымы ретінде жұмыс істейді. Ұйым журналистері Асад режимінің қысымына ұшырап, елден қашуға мәжбүр болған. 2013 жылы Ислам мемлекеті (ДАИШ) ұйымы бұл ұйымның бір журналисін тұтқындаған.
SIRAJ ICIJ, The Guardian, Der Spiegel, Middle East Eye сияқты беделді басылымдармен бірлесе жұмыс істейді. Алайда, Сирия барлау қызметі бұл әрекеттерді «шетелдік тыңшылық» ретінде көрсетіп, оларды режимге қарсы астыртын әрекет жасады деп айыптаған.
Сирия журналистері үшін әлемдегі ең қауіпті елдердің бірі «Шекарасыз тілшілер» (Reporters Without Borders) ұйымы Сирияны 2024 жылы журналистер үшін әлемдегі екінші ең қауіпті ел деп атады. 2011 жылдан бері Асад режимі мен оның жақтастары 181 журналисті өлтірген, ал ондаған журналист әлі күнге дейін тұтқында немесе кепілде.
Ұйым мәлімдеме жасап, Асадтың қылмыстары жазасыз қалмауы тиіс деп, оны халықаралық сотқа тартуға шақырды.
Қорытынды SIRAJ-қа қарсы жүргізілген тергеу Сирияның бұрынғы билігінің журналистерге жасаған репрессияларын тағы бір мәрте дәлелдейді. Бұл оқиға сөз бостандығына төнген қауіптің әлі де бар екенін және тәуелсіз зерттеу журналистикасының қаншалықты маңызды екенін көрсетеді.