Munarmedia.kz ақпаратық-танымдық медиа портал
N/A Астана
USD 467.29
Menu

Шынғысханның әскери реформалары мен қолбасшылары

35



Шынғысханның армиясы адалдық, сенімділік және өз сарбаздарын қамқорлықпен қорғау сияқты қасиеттермен ерекшеленді. Бұл оның әскери жүйесінің негізі болған маңызды қағидалар. Ол билікке келгеннен кейін, армияны басқару тәсілінде реформалар жүргізді. Әдеттегі дәстүрлерді жойып, армияны басқаруды тек жоғары шенді адамдарға ғана емес, сонымен қатар лояльді, адал, көшбасшылық қасиеттерге ие беделді сарбаздарға сеніп тапсырды.


Әскери қолбасшыларды таңдау кезінде басты критерийлердің бірі олардың армияны басқару қабілеті, көшбасшылық дағдылары болды. Шыңғыссханның "Киелі кітаптар жинағында" (Судрын Чуулган) айтылғанындай: "Он сарбазды шайқаста дұрыс басқарған адам мың немесе он мың сарбазды басқаруға қабілетті" деген сөздер оның әскери командирлерді таңдаудағы басты ұстанымын көрсетеді.


Шыңғысханның армиясында адал әрі табанды солдаттар, еңбегінің арқасында жоғары лауазымдарға көтеріле алды. Бұл принцип бұрын-соңды ешбір мемлекетте қолданылмаған жаңалық болды. Солдаттардың еңбекқорлығына, ұжымға деген құрметіне және әскери тапсырмаларды орындаудағы адалдығына ерекше мән берілді.


Әскери командирлерді таңдау кезінде олар өз солдаттарымен бірге барлық қиындықтар мен қиындықтарды бөлісетіндерге басымдық берілді.  Шыңғысхан бір күні былай деді: "Егер адам жалаңаш ашық далада жүгіріп жүрсе және өз сарбаздарының аштықтан және шөлден зардап шеккенін көрсе, ол өзі де аштықты, шөлді сезінуі керек. Өйткені ол өз сарбаздарының жағдайына мұқият қарауы керек". Бұл оның сарбаздарына деген қамқорлығы мен қайырымдылығының жарқын мысалы болды.


 Шыңғысхан жеңісіне үлкен үлес қосқан әйгілі қолбасшылардың бірі — Сүбээдэй. Ол, Бату ханмен бірге, Кавказ, Еуропа және Азияның көптеген аймақтарына әскери жорықтар жасап, әлемдік әскери өнер тарихында маңызды орын алды. Сүбээдэйдің тактикалық шеберлігі мен стратегиялық ойлау қабілеті көпшілікті таң қалдырды, ол қазіргі заманғы әскери стратегиялармен теңдесетін қабілеттерді көрсетті.


Зэв, Сүбээдэймен қатар, өз елінің батыры ретінде танылды. Ол  Шыңғысханға  қызмет етті және оның адал әрі батыл қолбасшысы болды. Зэв пен Сүбээдэйдің ерлігі, оларға деген құрметті тарихшылар мен зерттеушілер үнемі жоғары бағалады.


Боорчи,  Шыңғысханның досы, Тэмуджинге қиын кезеңдерде көмек көрсетіп, оның отбасы мен мүлкін қорғауда маңызды рөл атқарды. Зэлмэ де Чингисханды көп ретте құтқарып қалды, оған әсіресе қауіпті шайқастарда үлкен көмек көрсетті.


Наяа ноён да адалдығын көрсетті. Ол Таргудай Хирилтуганы Шыңғысханға тапсыруды шешіп, онымен бірге тұрып, өз өмірін сақтап қалды.


Барлығы, 1206 жылы Монғол империясының құрылуы кезінде мыңдаған сарбаздар мен қолбасшылар өздерінің ерліктері мен құрметі арқасында танымал болды.  Шыңғысхан  қолбасшыларын таңдауда жоғары талаптар қойды, оларға әскери тәртіпке, адалдыққа және жауапкершілікке ерекше мән берді.


Шыңғысханның әскери стратегиялары мен әдістері оның ұлы империясының дамуына зор үлес қосты. Ол өз әскерін әлемге әйгілі етіп, оған әрбір қолбасшының және сарбаздың жеке қасиеттері мен адалдығына үлкен мән берді.Шыңғысхан бұл әдістері басқа елдерге де үлгі болды, ал оның басшылығы мен қағидалары бүгінгі күнде де көптеген әскери ұйымдар үшін сабақ болып табылады.