Munarmedia.kz 10.10.2025 /Астана/ АҚШ Президенті Дональд Трамптың Израиль мен ХАМАС арасындағы бейбіт келісімге қатысты мәлімдемесіне сараптамалық көзқарас
АҚШ президенті Дональд Трамптың Израиль мен ХАМАС арасында бейбітшілік жоспарының алғашқы кезеңіне қол қойылғаны туралы салтанатты мәлімдемесі – Таяу Шығыс қақтығыстарының ұзақ тарихында жаңа парақ ашуға ұмтылған қадам ретінде қабылданды. Алайда бұл келісім тұрақты бейбітшілікке апара ма, әлде уақытша саяси жетістік пе – бұл сауалдарға нақты жауап беру әлі ерте.
Трамптың айтуынша, келісім аясында барлық тұтқындар босатылады, ал Израиль әскері «келісілген шекараға» дейін шегінеді. Бұл мәлімдеме гуманитарлық тұрғыдан үміт ұялатса да, нақты қанша адамның босатылатыны, олардың кімдер екені, ал Израильдің шегінетін шекара сызығы нақты қайсы – бұл мәселелер әзірге бұлыңғыр күйінде қалып отыр.
Кей сарапшылар бұл бастаманы Трамптың 2024 жылы қайта билікке келуінен кейінгі сыртқы саяси триумфі ретінде бағалап отыр. АҚШ-тың мұндай келісімге делдал болуы – Трамптың «бейбітшілік жасаушы» ретіндегі беделін күшейтеді.
Бірақ дәл осындай «бейбітшілік бастамаларын» ол өз президенттігінің алдыңғы кезеңінде де ұсынған болатын (мысалы, Авраам келісімдері – Израиль мен БАӘ, Бахрейн арасындағы дипломатиялық қатынастар). Сондықтан бұл жолғы келісім де белгілі бір саяси пайда табу амбициясымен жасалған әрекет деген пікір бар.
Трамп Катар, Египет және Түркияға алғыс білдіріп, олардың «бейбітшілік орнатуға қосқан үлесін» атап өтті. Бұл елдер – Таяу Шығыстағы ықпалды аймақтық күштер. Алайда олардың өз мүдделері де жоқ емес:
-
Катар – ХАМАС-пен байланысы бар ел ретінде келіссөз алаңын ұсынуда шешуші рөл атқарды;
-
Египет – аймақтық тұрақтылықты қалайды, себебі Газа секторы шекаралас аумақта;
-
Түркия – мұсылман әлеміндегі беделін күшейтуді көздейді.
Сондықтан бұл араағайындық рөлдер – бейбітшілікке шын ниеттен гөрі, геосаяси ықпал үшін күрестің бөлігі болуы мүмкін.
Ең күрделі мәселе – тараптардың өзара сенімі. ХАМАС – Израиль тарапынан террористік ұйым ретінде танылса, Израиль – палестиналықтардың көз алдында оккупациялық күш. Осы екі тараптың келісімге келуі – тарихи оқиға деуге болады, алайда олардың бұл бейбіт қадамды ұзақ мерзімге созуға ерік-жігері жете ме, бұл — шешуші фактор.
Трамптың бұл мәлімдемесі – сөзсіз жағымды сигнал. Таяу Шығыстағы ондаған жылдар бойы жалғасып келе жатқан жанжалға үзіліс жариялау – әлем қауымдастығы үшін моральдық және гуманитарлық жеңіс.
Алайда бұл келісім тұрақты бейбітшіліктің бастауы ма, әлде саяси конъюнктуралық қадам ба – уақыт көрсетеді.