Ресейдің Украинаға қарсы әскери әрекеттері тек аймақтық қауіпсіздік пен халықаралық құқық тұрғысынан емес, демографиялық және әлеуметтік тұрғыдан да күрделі мәселелерді ашып берді. Соның ішінде – Орталық Азиядан шыққан еңбек мигранттарының Ресейдің соғыс машинасына тартылуы ерекше назар аудартады.
Бастрыкиннің мәлімдемесі: шындық па, қорқыту ма?
Жақында Ресей Федерациясы Тергеу комитетінің басшысы Александр Бастрыкин Ресей азаматтығын алған 80 мың адамның әскери міндеттерін орындаудан жалтарып жүргенін мәлімдеді. Олардың 20 мыңы, оның айтуынша, қазір Украина майданында жүр. Бұл көрсеткіштің қаншалықты шындыққа жанасатынын нақты тексеру мүмкін емес, алайда Бастрыкиннің риторикасы ішкі аудиторияға бағытталған ақпараттық қысым ретінде де қарастыруға болады.
Мигранттар неге соғысқа барады?
Экономикалық себептер бірінші орында: Ресей азаматтығын алу – тұрақты табыс, әлеуметтік пакет және кейбіреулер үшін қауіпсіздік кепілі. Алайда соңғы жылдары бұл азаматтықтың құны да өзгерді – енді ол майдан билетін білдіруі мүмкін.
Мәжбүрлілік те бар. Көптеген мигранттар құжатсыз өмір сүріп, қысым мен репрессия қаупінде болады. Ресейлік құқық қорғаушылар соңғы уақытта мигранттардың әскери комиссариаттарға еріксіз апарылып, келісімшартқа қол қоюға мәжбүрленіп жатқаны туралы хабарлап отыр.
Қазақстандықтар да тізімде
Украиналық «Хочу жить» жобасы 661 қазақстандықтың аты-жөнін жариялап, олардың соғысқа қатысуы мүмкін екенін көрсетті. Бұл дабыл қағарлық көрсеткіш. Ресми Нұр-Сұлтан бұған байланысты өз ұстанымын нақтылап, азаматтарының шет елдегі соғыс әрекеттеріне араласуын заңмен шектейтінін бірнеше рет мәлімдеген болатын.
Саяси және әлеуметтік салдары
Орталық Азия елдері үшін бұл үрдіс тек демографиялық емес, саяси тәуекелдерге де толы. Ресейдің ішкі саясатындағы өзгерістер мен қысымдар мигрант елдерінің ішкі тұрақтылығына ықпал етуі мүмкін. Бұған қоса, соғыстан оралған азаматтардың радикалдану қаупі, психологиялық және әлеуметтік бейімделу мәселелері де күн тәртібіне шығады.
Орталық Азия мемлекеттері, соның ішінде Қазақстан, өз азаматтарының шет елдегі әскери жанжалдарға қатысуына нақты тыйым салатын құқықтық тетіктерді күшейтіп, алдын алу шараларын қабылдауы қажет. Ресейдегі мигранттар мәселесі енді тек еңбек көші-қонының емес, геосаяси және ұлттық қауіпсіздік тұрғысынан да маңызды тақырыпқа айналып отыр.