Қазақстан Республикасының Үкімет құрамында қазіргі таңда 26 министр бар. Олар – мемлекеттің стратегиялық даму бағыттарын айқындап, халықтың әл-ауқатына тікелей ықпал ететін шешімдер қабылдайтын тұлғалар. Әдетте, жоғары лауазымға тағайындау кезінде кандидаттың кәсіби тәжірибесі, білімі, басқарушылық қабілеті сияқты факторлар шешуші рөл атқаратыны белгілі. Алайда соңғы жылдары тағайындаулардағы тағы бір жасырын фактор – үміткердің туған жері де назардан тыс қалмайтыны байқалып отыр.
Интернет-ресурс Ulysmedia.kz жүргізген талдауға сәйкес, қазіргі Үкімет мүшелерінің ішінде төрттен бірі бір ғана қазақстандық қаладан шыққан. Бұл – кездейсоқтық па, әлде жүйелі үрдіс пе? Сонымен қатар, соңғы жылдары ауылдық ортадан шыққан министрлер санының өсуі де назар аударуға тұрарлық.
Ресми деректер бойынша, Қазақстан халқының 38%-дан азы ауылдық жерлерде тұрады. Дегенмен, орталық биліктегі өкілдік бұған қарама-қарсы үрдісті көрсетіп отыр. 2023 жылы ауылдық ортада дүниеге келген бес министр болса, 2025 жылы бұл сан алтыға жетті. Ауылдан шыққан министрлер қатарында:
Ауыл шаруашылығы министрі – Айдарбек Сапаров,
Ішкі істер министрі – Ержан Саденов,
Экология және табиғи ресурстар министрі – Ерлан Нысанбаев,
Су ресурстары және ирригация министрі – Нұржан Нұржигитов,
Қаржы министрі – Мәди Такиев,
Әділет министрі – Ерлан Сәрсембаев.
Олардың көпшілігі үшін ауылда өмір сүру тәжірибесі белгілі бір артықшылық берген болуы мүмкін. Бұл тәжірибе оларды қарапайым халықтың мұң-мұқтажына жақын етеді деп пайымдауға болады. Алайда кей жағдайларда ауылда туғанымен, олардың қазіргі қызметінде ауыл мәселелерін үстірт түсінетіндей көрінетіні де жасырын емес.
Бір ғана қаладан шыққан кадрлардың үкіметтегі үлесі төрттен бірге жетуі – кадрлық саясатта аймақаралық теңгерім мен ықпал топтарының рөлін көрсетеді. Бұл – Қазақстандағы кадрлық іріктеу үдерісінің тек формалды критерийлерге емес, бейресми әлеуметтік желілер мен өңірлік тартылыс күштеріне де тәуелділігін байқатады.
Кадрлық география – кез келген мемлекеттің ішкі саяси құрылымының айнасы. Қазақстанда белгілі бір өңірлердің немесе әлеуметтік топтардың үкіметтегі үлес салмағының артуы – кездейсоқтық емес, жүйелі факторлардың көрінісі. Бұл үрдіс әрі қарай жалғаса ма, әлде өңірлік теңгерім мен бәсекелестік қағидаттары күшейтіле ме – бұл саяси реформалардың мазмұнына байланысты болмақ.