Соңғы жылдары әлемдік саясат аренасында сауда қатынастары жаңа сипатқа ие болды. Әсіресе АҚШ-тың сыртқы сауда саясатының өзгеруі жаһандық экономикалық тұрақтылыққа әсер етуде. АҚШ президенті бастаған сауда шектеулері мен баж салығының көбеюі бүкіл әлемдік нарыққа, соның ішінде Қазақстан мен оның көршілес елдеріне де салқынын тигізіп отыр.
Сауда ережелерінің әлсіреуі
АҚШ — ДСҰ, БҰҰ сынды халықаралық ұйымдардың негізін қалаушы мемлекеттердің бірі ретінде еркін сауда қағидаларын ұстанып келген. Алайда қазіргі америкалық әкімшіліктің өздері енгізген халықаралық ережелерді елемеуі — алаңдатарлық құбылыс. Бұл басқа елдерге де халықаралық нормаларға бағынбауға "жасыл жарық" беріп, жаһандық сауда жүйесінің тұрақтылығын бұзуы мүмкін.
Қытай тауарларының ағымы және ішкі нарыққа қысым
Сауда соғысының негізгі бағыттарының бірі — АҚШ пен Қытай арасындағы қарым-қатынастың нашарлауы. Қытай өз тауарларын басқа нарықтарға бағыттай бастады. Географиялық жақындық пен кедендік жеңілдіктердің арқасында Қазақстан мен Ресейге арзан қытайлық тауарлар (автокөлік, электроника, тоқыма өнімдері және тұрмыстық техника) көптеп келуі мүмкін. Бұл отандық кәсіпорындарға бәсекелестік қысым түсіреді әрі ішкі нарықты жаулап алуы ықтимал.
Инфляциялық әсер мен қызмет көрсету саласының рөлі
Нарықтағы Қытай өнімдерінің артуы бағаның төмендеуіне әсер етуі мүмкін. Алайда Қазақстан мен Ресейде инфляцияны негізінен қызмет көрсету саласы мен ауыл шаруашылығы өнімдері қалыптастырады. Бұл секторларға Қытайдан келетін импорттың ықпалы шектеулі. Сондықтан инфляция көрсеткіштерінде түбегейлі өзгеріс болмайды деп болжануда.
Мұнай мен алтын бағасының болашағы
Мұнай — Қазақстан экономикасының негізгі тірегі. Егер сауда соғысы салдарынан жаһандық рецессия орын алса, мұнайға сұраныс азайып, оның бағасы 45 доллар деңгейіне дейін төмендеуі мүмкін. Бұл мемлекеттік кірістің азаюына әкеледі. Ал алтын бағасы, керісінше, белгісіздік кезінде жоғарылауы ықтимал. Инвесторлар қауіпсіз актив ретінде алтынды таңдайды, тіпті бағасы 4000 долларға дейін жетуі мүмкін. Алайда дағдарыстың ең ауыр кезеңінде сұраныс азайып, баға уақытша төмендеуі де ықтимал.
Валюта тұрақтылығы және доллардың болашағы
Егер мұнай бағасы құлдырай берсе, теңге мен рубльдің әлсіреуі ықтимал. Сонымен қатар АҚШ долларының да ұзақ мерзімді перспективада арзандау тенденциясы байқалуы мүмкін. Бұл — еуро немесе алтын секілді балама активтердің тартымдылығын арттырады. Қазақстан үшін бұл кезең — қаржы нарығындағы стратегиялық шешімдерді қайта қарауға себеп болады.
Экономиканы әртараптандыруға кедергілер
Экономиканы әртараптандыру мәселесі Қазақстан үшін өзекті болып келеді. Алайда қазіргі жағдайда бұл бағыттағы мүмкіндіктер шектеліп отыр. Қытаймен қарым-қатынасты сақтай отырып, арзан импортқа тосқауыл қою — күрделі саяси-экономикалық шешімдерді талап етеді. Өкінішке қарай, отандық өндіріс әлі де әлсіз, инвестициялық және технологиялық база жеткіліксіз.
Геосаяси салдары
АҚШ-тың әрекеттері көпполярлы әлемнің жедел құрылуына себеп болуы мүмкін. Бұл өз кезегінде аймақтық жобалар мен жаңа сауда одақтарының қалыптасуына жол ашады. Алайда мұндай жүйелер тарихта қақтығыстарға жиі себеп болған. Сондықтан бұл процесті басқару — халықаралық қауымдастық үшін үлкен сын.
Әлемдік сауда соғысы Қазақстан үшін жаңа экономикалық шындықты қалыптастырып отыр. Бұл жағдай ішкі өндірісті қолдау, сыртқы сауда серіктестерін әртараптандыру және қаржы тұрақтылығын сақтау жолында нақты қадамдар жасауды талап етеді. Әлемдік экономикадағы өзгерістерге дайын болу — ұлттық мүддені қорғаудың негізгі жолы.