«Әлемдегі геосаяси күйзелістерге қарамастан, Ресей – Қазақстанның одақтасы әрі стратегиялық серіктесі болып қала береді».
Бұл мәлімдеме қазақ қоғамының бір бөлігінде түсіністікпен қабылданса, енді бірі күмән мен алаңдаушылық білдірді. Себебі соңғы жылдары Қазақстан көпвекторлы сыртқы саясат аясында Қытаймен, Түркиямен, Еуропамен, АҚШ-пен байланысты белсенді түрде арттырып келе жатса да, Ресеймен арадағы қатынас – ерекше бақылаудағы бағыт күйінде қала беруде.
Тоқаев сөзінде Ресейдің Қазақстан экономикасындағы орнына нақты мысалдар келтірді:
-
$28 млрд – екі ел арасындағы жылдық сауда айналымы
-
$26 млрд – Ресейден құйылған инвестициялар көлемі
-
10 млн тонна – жыл сайын Қытайға Қазақстан арқылы өтетін ресейлік мұнай
-
«Солтүстік – Оңтүстік» дәлізі – транзиттік әлеуетті екі есе арттыру жоспары
Осы деректердің өзінен-ақ көрініп тұрғаны — Қазақстан мен Ресейдің экономикалық тамырлары әлі де терең әрі тығыз. Бұл байланыстарды тоқтату да, елемеу де мүмкін емес.
Бірақ Тоқаевтың риторикасында бір елеулі нәрсе бар: сөз жұмсақ, ал есеп – суық әрі нақты. Бұл — саясаткерге тән салқынқандылық.
Сыртқы саясаттағы теңгерім секілді, Тоқаев тіл саясаты мәселесінде де екіұдай позицияны ұстанады:
«Орыс тілі – ортақ байлығымыз, бірақ бұл қазақ тілінің мемлекеттік мәртебесін нығайтуға кедергі емес», – деді Президент.
Бұл мәлімдеме – мәдени-тілдік тепе-теңдікті сақтаудың көрінісі. Бірақ қоғамда бұл сөзді екіұшты қабылдағандар да бар: біреулер үшін бұл – саяси шеберлік, енді бірі үшін – ұлттық мүддені бұлыңғыр ету.
Саммитте Президент Тоқаев экология мәселесіне де ерекше назар аударды. Каспий мен трансшекаралық өзендерге қатысты:
-
Министрлер кеңесін құру
-
Каспийдің экожүйесін сақтау бағдарламасы
-
Ғарыштық мониторинг жүйесін іске қосу
Бұл ұсыныстар – су қауіпсіздігі арқылы аймақтық беделді күшейтуге бағытталған бастамалар. Су – бұл ғасырдың алтын валютасы, ал оны бақылау – геосаяси артықшылық.
Кейбір сыншылар Тоқаевтың Кремльге деген жұмсақ риторикасын тәуелділікке жақындық деп түсіндіргісі келеді. Алайда нақты сандар мен ұсыныстарға қарасақ, бұл – емес.
Тоқаев Мәскеумен қарым-қатынасты үзбей, бірақ сол байланысты қазақ мүддесіне сай пайдалануға тырысып отыр. Бұл – Еуразиядағы алып көршімен тіресу емес, тиімді серіктестік арқылы ұпай жинау. Ол үшін бізге сөз емес, есеп пен нәтиже маңызды.
Президент Тоқаев Ресейге жылы сөйледі. Бірақ сөзінің әр қатпарында Қазақстанның өз ұлттық мүддесін нық сақтап тұрғанын аңғаруға болады.
Бүгінгі геосаяси турбулентті кезеңде бұл – батыл мәлімдеме емес, дана мәміле. Ұран емес, ұтымды тактика. Ал бұл тактиканың түпкі нәтижесін тарих таразылар.