Фра Мауро (1385? – 1459/1464?) – венециялық монах және картограф, Сан-Микеле-ди-Мурано монастырінде шеберхананы басқарған. Жас кезінде ол Азия және Таяу Шығыс елдерінде көп саяхаттаған.
Оның 1450 жылы жасаған әлем картасы ортағасырлық картографияның аса көрнекті ескерткіші саналады.
Картаның оңтүстік-солтүстік бағытында орналасуы венециялық мектепке тән, ол түркі және араб картография мектептерінің, соның ішінде Махмұд Қашқари мен Әл-Идрисидің еңбектерінің ықпалымен жасалған.
Картада 3000-ға жуық жазба және географиялық нысандар, қалалар мен таулардың сипаттамасы бар, бұл солардың маңыздылығын және халықтың саны мен орналасуын көрсетеді.
Карта Мауроның басшылығымен команда арқылы жасалған және Азия, Африка және Еуропа сипаттамасын қамтиды. Кейбір болжамдарға сәйкес, карта Тынық мұхитқа дейінгі экспедицияларды қамтуы мүмкін. Фра Мауро екі түпнұсқа жасаған: біреуі Венецияда сақталса, екіншісі Португалияға жіберілген.
Фра Мауроның картасында 200-250 нысан (топонимдер, политонимдер, этнонимдер, гидронимдер, сипаттамалар, иллюстрациялар) Қазақ мемлекетіне тікелей немесе жанама түрде қатысты.
Фра Мауроның картасына арналған көптеген іргелі және шағын зерттеулер бар, бұл карта біз үшін ерекше қызығушылық тудырады, себебі онда «Cosachi» атауы көрсетілген. Әсіресе, бұл Виконт Сантаремнің картасының монохромды (қара-ақ) көшірмесінде анық көрінеді.
Фра Мауроның картасында Қазақ мемлекеті «Cosachi» (Косакки, Косаччи) политонимі және этнонимімен белгіленген. Бұл атау Отрар қаласының сипаттамасында көрсетілген. Қаралып отырған кезеңде Отрар Сырдария мен Арыс өзендерінің қосылысында орналасқан, гүлденген оазистің орталығы, өз монеталарын шығарған бай әрі көрікті қала болған. Сауда жолдарының торабындағы Отрар мен Тараз қалалары құнарлы алқаптың ортасында, дамыған ауыл шаруашылығымен, қолөнерімен, Талас Алатауындағы алтын және күміс кен орындарымен қатар алғашқы өз монеталарын шығарған қалалар болды.
«Otrar. Fra queste do montagne non sepuopassar quando el mena suriade vento tanto eno Cosachi sene trovae nom Montagna Bianca e son colli demar des abion dequet des erto et ha vene de argento».
Ортағасырлық итальян тілінен аударғанда, бұл мәтін Казакия еліне қатысты:
«Отырар. Бұл екі таудың арасында, қатты жел соққанда өту мүмкін емес. Бұл жел зиян келтіреді. Қазақтар бұл жерді Ақтау деп атаған. Мұнда құмды дөңдер және күміс кен орындары бар».
Сонымен қатар, Отырарға баратын сауда жолында бұл желдің әсерінен үлкен, жартылай дөңгелек пішінді аңғар көрсетілген.
Фра Мауроның географиялық номенклатурасында аталған аңғардың картографиялық орналасуы Отырардан оңтүстікке қарай көрсетілген, бұл қазіргі Қазақстанның оңтүстігіндегі Қаратау мен Алатау тауларының арасындағы тар алқап болуы мүмкін (қазіргі Түркістан, Жамбыл, Алматы облыстары), шығысқа бағытталған жол осы арқылы өткен.
Фра Мауроның күміс кен орындарына берген сипаттамасы оңтүстік Қазақстанның қазіргі дәлелденген күміс кен орындарына сәйкес келеді. Бұл XV ғасырда айтылған күміс кен орындары қазіргі Қазақстанның Бас Күміс белдеуі аймағында орналасқан. Мұнда 200-ден астам күміс кен орындары шоғырланған.
Отырар маңындағы бұл күміс кен орындары сол кезде Казакияда белсенді игерілген болуы мүмкін, ал бұл туралы еуропалық саяхатшылар, картографтар арқылы мәліметтер таралған.
Фра Мауроның тағы бір мәтіні Тамерланның Қытайға жорығы туралы баяндайды, ол 1405 жылы Отрарда қайтыс болған. Картада сондай-ақ шөлейт аймақпен шекара көрсетілген.
Фра Мауроның картасында Орталық Азия, Еуразия және Қазақ мемлекетінің қалалары қамтылған. Бұл қалалар Түркістан (Regno Turqueste), Тараз (Tharse), Отрар (Otrar), Сарайшык (Sarayzuch), Акшолак (Hacssolath), Қозақ (Suzzuzak), Сығанақ (Segenach), Шидерты (Sidari), Баласагұн (Balasian), Қазалы (Casali), Алмалық (Almalech), Жаркент (Ierchan) сияқты қалалар болып саналады.
Картада Жошы есімінің көрсетілуі де бірегей болып саналады. Фра Мауроның картасында Түркістанда «Жошы космографтары» деп аталып, Жошының ықпалы көрсетіледі.
Фра Мауроның картасында Сығанақ қаласы батыр әйелдердің қаласы ретінде бейнеленген. Баласагұн (Balasian) ірі қала ретінде Алатау тауларына жақын орналасқан.
Арал теңізі нақты пішінде «Mag Breunto» гидронимімен көрсетілген. Арал теңізінің солтүстік-шығыс бөлігінде Қазалы (Casali) қаласы орналасқан, ал теңіз ішінде Барсакелмес аралы бейнеленген.
Каспийдің солтүстік-шығысында Ақтау (Alaturlo), Хива (Chisive), Маңғыстау (Machexisa) қалалары көрсетілген. Жайық өзені бойында да бірнеше қала бейнеленген.
Картаның тағы бір ерекшелігі – Жошының мавзолейін, «Императорлық кесене» ретінде екі рет көрсетуі. «Ұлы Сарай» деп көрсетілген қала қазіргі Атырау облысы маңындағы Сарайшықтың аумағында орналасқан.
Бұл картада Қазақ мемлекеті ерекше тарихи маңызға ие болған аймақ ретінде бейнеленген.