Munarmedia.kz /Астана/ 18 ақпан 2025 жыл-Жыл басында президент Қасым-Жомарт Тоқаев әлеуметтік саясатқа жауапты вице-премьер Тамара Дүйсенованы қызметінен босатып, өзіне көмекші етіп тағайындады. Оның орнына бұрынғы Шығыс Қазақстан облысының әкімі Ермек Көшербаев келді. Бұл – формалды ауыс-түйін ғана емес, үкіметтің әлеуметтік блоктағы нақты сәтсіздіктерін мойындаудың көрінісі іспетті. Енді жаңа вице-премьерге бұрынғы әріптесінің ұзақ жылдар бойы қордаландырған проблемаларымен бетпе-бет келуге тура келеді.
Тамара Дүйсенова – Қазақстандағы меритократиялық жүйенің «жарқын үлгісі» ретінде көп аталды. 1992 жылы Сарыағаш ауданында қарапайым экономист болып бастаған ол, бірнеше жыл ішінде аудан, қала, облыс деңгейлерінен өтіп, министрлік лауазымына дейін көтерілді. Назарбаевтың өзінен сын естігеннен кейін де мансабын жалғастырып, бірнеше мәрте жоғары қызметке қайта оралған қайраткер. Алайда биографиялық табандылықтың ар жағында – нақты салалық сәтсіздіктер тұрғаны енді ашық айтыла бастады.
Дүйсенованың вице-премьер ретіндегі қызметі медициналық сақтандыру (ОСМС) мен зейнетақы жинақтары (ЕНПФ) жүйелеріндегі жүйелік дағдарыспен тығыз байланысты. Халық тарапынан жиі сыналған бұл салаларда бақылау әлсіз, сапа төмен, қаражат жұмсалуы күмәнді. Бұған дейін Munarmedia бұл мәселелерді арнайы мақалаларда көтерген болатын. Әркез жағдайды мойындағанымен, Дүйсенованың тарапынан түбегейлі реформалар байқалмады.
Жаппай жұмыспен қамту бағдарламалары халықты ұзақмерзімді еңбекпен қамтуға емес, формалды есеп үшін уақытша жұмыс орындарын құруға бағытталғаны белгілі болды. Көптеген өңірлерде жұмыс берушілер бағдарламалардың нақты сұранысты ескермейтінін ашық айтқан. Ресми мәлімет бойынша жұмыссыздық тек бірнеше мың адамға азайған, алайда мәжіліс депутаты Елнұр Бейсенбаев бұл көрсеткіштердің жасанды түрде төмендетіліп отырғанын мәлімдеді.
"Серпін" бағдарламасының сүреңсіз тағдыры
Оңтүстік өңірлердің еңбек ресурстарын солтүстікке көшіруге арналған «Серпін» бағдарламасы да тиімді бола алмады. Жұмыс берушілермен байланыс орнатылмаған, жастар оқуды бітірмей кері қайтқан. Бағдарламаны қайта қараудың орнына, Дүйсенова жауапкершілікті «жоба офисіне» жүктеп, оны тиісті министр емес, депутат басқаратын болды.
Әлеуметтік көмектің бейберекет сипаты
2024 жылы Семейдегі «Ақшын» базары өртеніп, мыңдаған кәсіпкер шығынға ұшырады. Мемлекеттен көмек күткен халыққа Дүйсенова нақты көмек емес, "жұмыссыздар қатарына тұрыңдар" немесе "жеңілдетілген несие алыңдар" деген кеңес айтты. Жарты жылдан кейін көмектің нақты көрсеткіштері туралы ешбір нақты есеп болмады.
Көктемгі су тасқыны кезінде 8,2 мыңнан аса мал қырылды. Ал әкімдіктер шаруалардан "өлген малдың денесін көрсету" талабын қойып, өтемақы төлеуден жалтарды. Бұл жерде де Дүйсенова нақты позиция ұсынбай, сұрақтардан жалтарып, «Үкімет жұмыс істеп жатыр» деген жалпы жауаппен шектелді.
Саяси шешім мен белгісіз болашақ
2025 жылдың қаңтар айында жүргізілген тәуелсіз сарапшылардың сауалнамасында Дүйсенова вице-премьерлер арасында ең төмен баға алғандардың бірі болды. Оның алдында тек Президент әкімшілігі басшысының жұмысы төмен бағаланған. Бұл да оның отставкасының себептерінің бірі болуы мүмкін.
Алайда, Тоқаев оны жұмыстан мүлде шеттетпей, өзінің көмекшісі етіп тағайындады. Бұл – бір жағынан адалдығына құрмет көрсету, екінші жағынан саяси жұмсарту әдісі болуы ықтимал. Бірақ жаңа қызметінің нақты міндеттері Ақорда жариялаған жарлықта көрсетілмеген.
Ермек Көшербаев не қалды?
Жаңа вице-премьерге берілген портфель – толыққанды жүйелік дағдарысты білдіреді. Ол:
-
Медициналық сақтандыру жүйесін реформалау;
-
Зейнетақы жүйесінің ашықтығын қамтамасыз ету;
-
Нақты еңбек нарығына сай бағдарламалар әзірлеу;
-
Әлеуметтік төлемдерді әділ бөлу тетіктерін қайта қарау;
-
Дағдарысқа қарсы нақты жоспар әзірлеу сияқты міндеттермен бетпе-бет келмек.
Бұл оңай тапсырма емес. Бірақ қоғам енді есеп үшін құрылған бағдарламаларға емес, нақты нәтижеге қарап бағалайтын кезеңге өтті. Ал бұл Көшербаев үшін нағыз сынақ болғалы тұр.
📌 Munarmedia.kz әлеуметтік реформалар барысын бақылауды жалғастырады.