Айлар бойы жалақы алмаған адвокаттар, авралдық режимде жұмыс істейтін заңгерлер... "Орда" редакциясына сарапшылар Қазақстандағы тегін заң көмегінің осы және басқа да мәселелері туралы айтып берді.
Бұған дейін Қазақстандағы сот төрелігінің жұмысы туралы қозғаған тақырыпқа қайта оралып, енді мемлекеттік қорғаушылардың қызметіне тоқталамыз.
Бір қарағанда, мемлекет кепілдік берген заң көмегі жүйесі – азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қамтамасыз етуге бағытталған маңызды әрі прогрессивті бастама. Оның басты артықшылықтары:
Қолжетімділік – әлеуметтік осал топтарды қоса алғанда, барлығына заң көмегін ұсыну.
Құқықтық қорғау – сот процесінде әрбір азаматтың мүддесін қорғау мүмкіндігі.
Алайда жүйелі проблемалар бұл бағдарламаның тиімділігіне қауіп төндіріп, адвокаттардың кәсіби мотивациясын төмендетуде.
Қазақстан Республикасы Республикалық адвокаттар алқасының төрағасы Айдын Бикебаев басты мәселелерді атап өтті. Оның пікірінше, бұл түйткілдерді мемлекеттік органдар деңгейінде шұғыл шешу қажет:
"Адвокаттардың еңбекақысының жүйелі түрде кешіктірілуі байқалады. Бұл судьялар, прокурорлар және тергеушілер сияқты процеске қатысушылардың жағдайынан өзгеше. Мәселен, кейбір өңірлерде 2024 жылдың желтоқсанындағы жағдай бойынша қарыз шілде айынан бері өтелмеген."
"Қорғаушылар қарызға жұмыс істейді" – мемлекеттік адвокаттар еңбекақыны кеш алатындықтан, олардың қызмет көрсету сапасы төмендейді.
"Парадоксалды бағыныштылық" – жүйеде заңгерлер мен қорғаушылардың құқықтық мәртебесіне қатысты қайшылықтар бар.
"Жедел жәрдем секілді жұмыс" – құқық қорғаушылар кейде уақыт тапшылығы мен ауыр жүктемеге тап болады.
"Медвежьи услуги" (пайдасынан зияны көп көмек) – тегін заң көмегі кейбір жағдайларда сапасыз қызметке әкеледі.
"Мемлекеттік көмектің нақты пакеті қандай?" – заң көмегінің шынайы мүмкіндіктері мен шектеулері.
Тегін заң көмегі азаматтар үшін қаншалықты тиімді? Адвокаттарға қатысты мәселелер қалай шешілуі тиіс? Бұл сұрақтар әлі де ашық қалып отыр.