Қазақстан Үкіметі Президент Қасым-Жомарт Тоқаев қойған міндетті — 2024 жылы ЖІӨ-нің 6%-дық өсіміне қол жеткізуді — орындай алмағаны қазірдің өзінде анық.
Биліктің нәтижелері бұған дейін де айтарлықтай болмады, ал жыл соңында жағдай одан әрі нашарлай түсуі мүмкін.
Halyk Finance сарапшыларының соңғы есебіне сәйкес, Қазақстанның ЖІӨ-нің 6%-ға өсуі туралы армандауының өзі бос сөз. Олардың пікірінше, 2024 жылы экономика өсімі 4%-дан аспайды, ал нақты болжам 3,9%-ды құрайды.
Мұның басты себебі — тау-кен өндірісі саласының өсімінің жоққа тән болуы (+0,3% жылдық өсім). Сауда сияқты басқа салаларды ескерген күннің өзінде, мұнай кірісінсіз 6%-дық көрсеткішке жету мүмкін емес. Тау-кен өндірісі ЖІӨ-нің 14%-ын құрайды, ал Қазақстан әлі де «мұнайға тәуелділіктен» арыла алмай отыр (мұнай өндіру — бұл саладағы жалпы өндірістің 71%-ы).
Halyk Finance бас сарапшысы Нұрлан Қанжанов мұнай өндіру көлемі өткен жылмен салыстырғанда 1,8%-ға азайғанын атап өтті. Саланың теріс көрсеткіштерге ұшырауына жол бермеген жалғыз фактор — металдар өндірудің жылдық өсімі, ол 8,4%-ға артқан.
«2024 жыл күшті өсіммен басталғанымен, мұнай өндіру көлемі біртіндеп төмендеді. Жылдың алғашқы тоғыз айында өндіру көлемі айына 7–7,8 млн тонна аралығында тұрақты болған. Алайда қазан айында күрт құлдырау болды: мұнай өндіру 2023 жылғы қазанмен салыстырғанда 15,2%-ға азайып, 7,7 млн тоннадан 6,6 млн тоннаға төмендеді. Бұл төмендеуге Теңіз және Қашаған сияқты ірі кен орындарындағы күрделі жөндеу жұмыстары мен Қарашығанақтағы жоспардан тыс тоқтатулар себеп болды», — дейді Қанжанов.
Энергетика министрлігі мұнай өндіру бойынша жылдық болжамды төмендетіп үлгерді. Жыл қорытындысы бойынша Қазақстан 2023 жылмен салыстырғанда 2%-ға аз мұнай өндіруі мүмкін. Бұл ең қолайлы сценарий бойынша ғана, ал шын мәнінде төмендеу бұдан да жоғары болуы ықтимал.
Сарапшылардың айтуынша, биыл мұнай бағасы да қатты төмендеді, бұл Қазақстан экономикасы үшін әрдайым жаман жаңалық. 2023 жылы мұнайдың орташа бағасы барреліне 82,2 доллар болса, қазір ол 72–73 долларды құрайды. Осылайша, үкіметтің көмірсутектерге артқан үміті ақталмады.
Қазақстан экономикасын «құтқарып қалу» үшін мұнай жеткіліксіз болып шықты.