Камшат ТАСБОЛАТТЫҢ пайымдауынша, Алматы мен Астана сияқты ірі мегаполистерде ауылдан немесе өңірлерден келген қазақтар өздерін бөтен сезінеді. Астанадағы Abu Dhabi Plaza мен алматылық Dostyk Plaza-да олардың өздерін жайсыз, қысылған күйде ұстайтыны көзге ұрып тұрады. Кеңес үкіметінің және одан кейінгі идеологиялардың салдары – ауылдан шыққан қазаққа өз елінің астанасы жат жердей көрінеді.
Абзал Құспан: "Астанада ар-ұятын жоғалтқан қазақтар тұрады"
«Ау, ата-әжелер, көке-жеңгелер, мынау – сіздердің туған елдеріңіздің астаналары. Бұл жерде сіздер маңғаздана, кеуделеріңізді тік ұстап, ана тіліңізде еркін сөйлеп жүрулеріңіз керек. Керісінше, сіздердің алдарыңызда қазақ кейпіндегі, бірақ тілі басқа азшылық ыңғайсыздануы тиіс еді», – дегім келеді менің. Өкінішке қарай, бүгінде орыс тілі әлемдік деңгейде соғыс пен агрессияның тіліне айналды. Ол – қазақтың ана тілі емес. Өзінің ана тілін білмейтін адам – бұл үлкен қасірет. Мұндай адам не өз ұлтына оралады, не өзге ұлттың құрамында еріп кетеді.
Қазіргі мегаполистердегі қазақ балалары орыс тілінде сөйлейді – бұл ата-аналарының кешегі комплексінен туындаған. Өмір көрмеген, айналамен таныс емес кейбір қазақтар орыс тілін "қаланың тілі" деп қабылдады. Ал грузиндер мен норвегтер сияқты аз ғана халықтардың өзі өз тілінде сөйлейді. Еуропа мен Америкада адамды ұлттық болмысына қарап құрметтейді. Ал бізде қазақ болуға ұмтылыс тек шетелде жүргенде күшейіп кетеді. Кеңестік идеология керісінше жұмыс істеді: «орыс әлемімен» байланыстының бәрі "әдемі", ал өзге ұлттардың ұлттық дүниесі еленбейтін, тіпті жоққа шығарылатын.
Бұл көзқарас кей қазақтардың ұрпағына дейін ген деңгейінде сіңіп кеткен. Домбыраны "бір таяқ, екі шек" деп мазақ еткен сол орыс әлемінің ішінен шыққан Димаш осы домбырамен бүкіл әлемге танылды. Әнші Адамның қазақ тіліндегі “Жүрек” әні 5 миллиард рет тыңдалып, әлемдік рейтингте 13-орынға шықты. Әлемге қазақ тілі ұнайды. Қазақ тілі – жақын болашақта елімізде де өз орнын алатыны анық, тек ол идеологиялық тұсаудан босап шығуы қажет», – деп жазады автор.
Қазақ ауылы қаңырап бос қалуда
Журналист Алмас ТОҚАБАЕВ өз сөзінде қазақ ауылдарының босап, қаңырап қалғанын жаны ауырып баяндайды:
«Жылына бір рет туған ауылым Тарбағатайға, Абай облысы Аягөз ауданына барамын. Сонда ауылдан адамдардың үдере көшіп жатқанын көремін», – дейді ол.
«Көшу көбейген, бос қалған үйлер көп. Сата алмаған үйлерін есігін құлыптап, тастап кеткен. Айтуларынша, биыл бірінші сынып ашылмайды. Ол қайдан болсын, егер ауылда бала жоқ, жас отбасы жоқ болса? Себебі ең қарапайым жағдайлар жасалмаған:
Ауылға баратын жол жоқ. 80 шақырымның 40 шақырымы жолсыз. Бүкіл жол бойы нашар болса бір сәрі, алайда яма-тоңқа асфальт адамның аяғын сындырады. Бұл жол стратегиялық маңызы бар трасса болса да, оған ешкім назар аудармайды – ол шекаралас Ақсуат ауданымен байланыстыратын бағыт.
Ауылда ең қажет деген инфрақұрылым – су мен интернет жоқ. Су құбыры тартылғанымен, су сарғылт әрі тұзды. Құжатта интернет бар деп көрсетілгенімен, іс жүзінде байланысқа шығу мүмкін болмады.
Бүгінде ауылда тек бір ғана өркениет нышаны – жарық қалды. Бірақ бұл жағдай халықтың ауылда қалуына себеп бола алмайтыны айқын», – деп түйіндейді ол.
Ескерту: Мақаладағы ойлар мен көзқарастар бастапқы жарияланым авторларына тиесілі және Ratel.kz порталының ресми ұстанымы болып табылмайды.
Айдын Олжаев