Munarmedia.kz 30.09.2025 /Астана/ АҚШ-тағы соңғы саяси сапар Қазақстан қоғамында бірқатар сұрақ тудырды. Неліктен Дональд Трамп Қасым-Жомарт Тоқаевпен жеке кездеспеді? Неге оның айқын фавориті ретінде Өзбекстан президенті көрсетілді? Бұл сұрақтар Қазақстандағы саяси элита үшін ғана емес, бүкіл өңірлік сарапшылар қауымы үшін де өзекті болып отыр.
Munarmedia.kz бұл мәселелерді талқылау үшін өңірлік сарапшыларды сөзге тартты. Олардың қатарында – Өзбекстаннан ННИЦ «Билим карвони» сарапшысы Закир Усманов, Қазақстаннан «Nightingale Intelligence» форсайт-агенттігінің негізін қалаушысы Эльданиз Гусейнов және Орталық Азия елдерін зерттеу орталығы С5 директоры Қуат Домбай бар.
Трамп пен Тоқаев арасындағы «қашықтық»
Сарапшылардың айтуынша, Трамптың Тоқаевпен жеке кездесуден бас тартуы тек протоколдық жайт емес. Бұл – символдық деңгейдегі саяси белгі. Қазақстанда соңғы айларда болған кадрлық ауыс-түйістер де осы сапардың нәтижелерімен байланыстырылып отыр. Мұндай тұжырым Қазақстанның ішкі элитасындағы сенім мен ықпал тетіктерінің өзгерісін көрсетеді.
Өзбекстан феномені
Трамптың фавориті ретінде өзбек көшбасшысының таңдалуы кездейсоқ емес. Сарапшылардың пікірінше, Өзбекстан соңғы жылдары инвестициялық климатты жақсартуда батыл қадамдар жасап, ірі трансұлттық корпорациялар үшін «қолайлы алаңға» айналды. Шетелдік инвесторлар үшін ашықтық пен бюрократиялық тосқауылдарды азайту – Ташкенттің басты артықшылығы.
Қазақстан мен Өзбекстан: салыстырмалы талдау
Қазақстан дәстүрлі түрде Орталық Азиядағы негізгі инвестициялық орталық саналып келгенімен, соңғы жылдары бірқатар факторлар оның бәсекеге қабілеттілігін әлсіретті. Эльданиз Гусейновтың айтуынша, Қазақстанда саяси тұрақтылық бар болғанымен, кадрлық тұрақсыздық пен бюрократиялық шешімдердің күрделілігі шетелдік инвесторларды шошытады. Ал Өзбекстанда реформалардың сабақтастығы, «бір терезе» қағидаты және жергілікті элитаның консенсусқа келуі бизнес үшін қолайлы жағдай қалыптастырып отыр.
Кадрлық ауыс-түйістердің астары
Қуат Домбай атап өткендей, АҚШ-тағы келіссөздерден кейін Қазақстандағы кадрлық өзгерістер тек ішкі саясатпен шектелмейді. Бұл – сыртқы сигналдарға да жауап. Яғни, халықаралық ойыншылардың көңіл-күйі мен позициясы елдің ішкі элиталық балансын қайта пішіндеуге ықпал етіп отыр.
Трамптың Тоқаевпен кездеспеуі – бір реттік дипломатиялық оқиға емес, өңірдегі геосаяси және инвестициялық басымдықтардың қайта қаралып жатқанын білдіретін күрделі белгі. Қазақстан үшін бұл – инвестициялық климатты жетілдірудің, реформаларды нақты іске асырудың және сыртқы саясаттағы икемділікті күшейтудің маңызды сабағы.