Munarmedia.kz. 18.09.2025 ж. /Астана/-Қазақстанда жасанды интеллект (ЖИ) пен автоматтандырудың ықпалы туралы пікірталастар енді ғана белсенді жүріп жатқанымен, әлемдік тәжірибе бұл құбылыстың терең әрі қайтымсыз екенін көрсетіп отыр. Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің дерегінше, елдегі 2,2 млн жұмыс орны орташа және жоғары тәуекел аймағында тұр. Оның 1 млн-нан астамын генеративті ЖИ алмастыруы мүмкін. Бұл тек қана сандық көрсеткіш емес – қоғамның әлеуметтік құрылымы мен экономикалық болашағына тікелей әсер ететін фактор.
Вице-министр Олжас Анафиннің айтуынша, еңбек құнының салыстырмалы түрде төмен болуы елдегі автоматтандыруды біртіндеп жүргізуге мүмкіндік береді. Жаппай жұмыссыздық қаупі жоқ, бірақ ірі қалаларда – Астана, Алматы, Шымкентте – қызметтердің үштен біріне дейін ЖИ ықпал етуі мүмкін.
Жұмыс орындарының қысқаруының басты себебі – қайталанатын және стандартталған міндеттердің автоматтандырылуы. Бұл бухгалтерлік есеп, құқықтық құжат айналымы, колл-орталық қызметі, аударма, контент жасау сияқты салаларға тән.
АҚШ
McKinsey зерттеуіне сүйенсек, 2030 жылға дейін АҚШ-та 12 млн адам жұмыс орнын ауыстыруға мәжбүр болуы мүмкін. Алайда жаңа технологиялар есебінен шамамен сонша жаңа жұмыс орны ашылады. Негізгі бағыт – қайта даярлау және lifelong learning (өмір бойы оқу). Amazon секілді компаниялар қызметкерлерін қайта оқытуға миллиардтаған доллар инвестиция салуда.
Еуропа
Германия мен Францияда мемлекет пен кәсіподақтар «әлеуметтік келісім» үлгісін қолданады: автоматтандыруға байланысты қысқартулар орын алса, жұмыс беруші қызметкерді қайта оқытуға міндетті. ЕО елдері «цифрлық дағдылар» бағдарламасын қабылдап, азаматтардың жаңа технологияларға бейімделуін қаржыландырады.
Азия
Қытай жасанды интеллектті ұлттық стратегия деңгейіне көтеріп, мектептен бастап бағдарламалау мен ЖИ құралдарын үйретуді енгізді. Үндістанда IT-қызмет экспорты өсіп, жаңа жұмыс орындарының негізгі көзіне айналды. Оңтүстік Корея үкіметі «цифрлық ваучер» жүйесін енгізіп, шағын бизнеске жаңа технологияларды енгізуге грант береді.
-
Қайта даярлау – стратегиялық міндет
ЖИ-дің дамуын тоқтату мүмкін емес. Сондықтан басты шешім – халықты жаңа дағдыларға үйрету. Бұл үшін мемлекет пен бизнес ортақ жауапкершілікті бөлісуі тиіс. -
Жаңа салаларды дамыту
Автоматтандыру белгілі бір жұмыстарды қысқартса да, жаңа нарықтар ашады: деректерді талдау, ЖИ модельдерін оқыту, киберқауіпсіздік, жасыл энергетика. -
Әлеуметтік теңсіздікті азайту
Автоматтандыру ауыл мен қала арасындағы айырмашылықты күшейтуі мүмкін. Сондықтан «цифрлық алшақтықты» азайту – ұлттық қауіпсіздік мәселесі. -
Шетелдік тәжірибені бейімдеу
Қазақстан үшін Еуропаның әлеуметтік қорғау үлгісі мен Азияның білім беруді технологияға бейімдеу тәжірибесі үйлесімді шешім болар еді.
Жасанды интеллект – қауіп емес, мүмкіндік. Бірақ бұл мүмкіндік тек стратегиялық ойлау мен ұзақмерзімді саясат болған жағдайда ғана іске асады. Қазақстан алдында таңдау тұр: ЖИ-ді сырттан бақылап, дайын шешімдерді тұтынушы болу немесе өз мамандарын оқытып, инновацияға инвестиция құйып, аймақтық технологиялық орталыққа айналу.