Munarmedia.kz 06.10.2025 /Астана Қазақстанда 100 жастан асқан 448 адам өмір сүріп жатыр. Бұл — Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің ресми дерегі. Ғасырға жуық емес, тіпті одан да ұзақ өмір сүріп келе жатқан кейуана 115 жасқа толған. Бұл көрсеткіштер Қазақстан қоғамындағы демографиялық үрдістердің бірегей бетін ашып отыр — ұлттық ұзақ ғұмыр феномені.
Ұзақ өмір сүретіндер қай өңірлерде тұрады?
Министрлік мәліметіне сүйенсек, ең көп жүз жасағандар Алматы қаласында шоғырланған — мұнда 58 адам 100 жастан асқан. Бұл — ел астанасы емес, бірақ қариялар үшін ең тартымды мегаполис екенін аңғартады.
Мұның бірнеше себебі болуы мүмкін:
-
Алматы — медицинасы дамыған, емханалары мен стационар жүйесі кеңейген ірі орталық;
-
Жайлы климат, әсіресе жаз бен күздегі тұрақты ауа райы;
-
Қарияларға арналған инфрақұрылым мен әлеуметтік қызметтер қолжетімді.
Сонымен қатар Түркістан, Шығыс Қазақстан, Жамбыл облыстары да дәстүрлі өмір салтын ұстанатын, ауылды жері көп, экологиялық жағдайы салыстырмалы түрде тұрақты өңірлер ретінде жүз жасағандардың көбеюіне әсер ететін фактор саналады.
Ұзақ ғұмырдың негізгі факторлары: ғылым мен дәстүр тоғысы
1. Табиғи тамақтану
Ауылдық аймақтардағы жүз жасағандардың көпшілігі өз өнімдерін тұтынып, шектен тыс өңделген тағамнан бойын аулақ ұстаған.
Күнделікті қимыл, шаруа, бақша-базар жұмыстары — қариялар үшін спорттың өзі. Жасанды жаттығу емес, өмірдің өз ағыны олардың денсаулығын ұзағырақ сақтауға мүмкіндік береді.
Қазақ қоғамында үлкенге деген құрмет ерекше. Көпбалалы, көпбуынды отбасыларда қарттар жалғыздықты сезінбейді. Бұл — психологиялық әл-ауқаттың негізі.
Ұзақ өмір сүрген кісілердің көпшілігі — рухани тұрақты, сабырлы жандар. Мешітке бару, құран оқу, жаратушыға сену — олардың өмірінің ажырамас бөлігі.
Қазіргі таңда Қазақстанда 100 жастан асқандарға арнайы әлеуметтік жәрдемақы, медициналық қызметтерге жеңілдік, кей жағдайда мерейтойлық марапаттар ұсынылады.
Алайда сарапшылар бұл қолдауларды жүйелі, тұрақты және стандартталған деңгейге жеткізу керек дейді:
-
Үйде қызмет көрсету моделін кеңейту
-
Қарттар үйінен тыс қолдау орталықтарын ашу
-
Жүз жасағандар туралы ұлттық дерекқор мен ғылыми зерттеу жобаларын іске қосу
Жүз жасаған қария — өткеннің куәсі ғана емес, болашақ ұрпаққа моральдық бағдар беретін тірі шежіре. Олардың өмір салты — денсаулық сақтау мен білім беру саласына, қоғамдық даму стратегиясына үлгі бола алады.
Ұзақ ғұмыр феномені Қазақстан үшін:
-
Медициналық жүйенің тиімділігін көрсететін индикатор,
-
Мәдени сабақтастықтың көрінісі,
-
Және ең бастысы — ұлттың ішкі әлеуетінің айғағы.
Қазақстандағы 100 жастан асқан 448 адамның әрқайсысы — жеке тағдыр, жеке тарих. Бірақ бұл жеке тағдырлардың қосындысы — ұлттың тірі жады мен өмірлік тәжірибесінің алтын қоры.
Ұзақ ғұмырды қамтамасыз ету — тек биологиялық факторлармен өлшенбейді. Бұл — қоғамның үлкенге құрметімен, әлеуметтік әділеттілігімен, және адам өміріне деген шынайы құндылықтарымен тікелей байланысты.