Munarmedia.kz. 22.07.2025 ж. /Астана/-Қазақстан валютасы тағы да әлсірей бастады: бүгінгі таңда биржадағы доллар бағамы 535,63 теңгеге, ал айырбастау пункттерінде 538 теңгеге жетті. Бұл – үкіметтің 2026 жылға ғана жоспарлаған көрсеткіші болатын. Алайда біз оған қазірдің өзінде жеттік.
Жыл басында сарапшылар мен саясаткерлер теңге бағамының әлсіреуін Ресей рубліне тәуелділікпен байланыстырған еді. Бірақ қазіргі жағдай мүлде басқа: рубль де, тіпті өзбек сомы да долларға қатысты нығайып келеді. Ал теңге болса, керісінше, құнын жоғалтуын жалғастыруда.
Бұл жағдай бұрынғы сылтаулардың енді жарамсыз екенін көрсетеді. Санкциялар, мұнай бағасы, Ресеймен сауда – бұлардың барлығын бұрын теңге құлдырауын ақтау үшін қолданған. Бірақ енді олар жұмыс істемейді.
Сонда теңге неге әлсіреп жатыр? Бұл сұраққа нақты жауап табу қиындап отыр. Тіпті Ұлттық банк те жұртты сендіретін айқын түсіндіру бере алмайды. Ақша-несие саясаты, интервенциялар, инфляцияға қарсы шаралар туралы ресми есептер – көп жағдайда формализм мен сандар тізбегінен аспай тұр.
Қазір бір нәрсе анық: жауапкершілікті сыртқы факторларға аударып құтылу мүмкін болмай қалды. Қазақстан экономикасы теңге бағамына нақты әсер ететін ішкі құрылымдық әлсіздіктермен бетпе-бет келіп отыр.
Басты себептердің қатарында:
▪️ капиталдың елден шығуы және инвесторлардың сенімінің төмендеуі;
▪️ фискалдық тәртіптің әлсіздігі, яғни бюджет шығыстары мен тапшылығының артуы;
▪️ валюта нарығындағы спекулятивті сұраныс және Ұлттық қордан түсетін трансферттердің қысқаруы;
▪️ экономикалық өсімнің баяулауы және құрылымдық реформалардың созбалаңға салынуы.
Ең бастысы – теңгенің тағдырына жауапты органдардың ашықтық пен кәсіби сенімділікті жоғалта бастауы. Егер ұлттық валютаның құлдырауын ешкім түсіндіре алмаса, бұл — жай ғана экономикалық емес, институционалдық дағдарыстың белгісі.
Сондықтан қазір – кінәлі іздейтін емес, жауапты шешім қабылдайтын уақыт. Әйтпесе, 540 теңге – межелі көрсеткіш емес, күнделікті шындыққа айналуы мүмкін.