1925 жылы қазақтарды қырғыз атаған Кеңес Үкіметінің қаулысы күшін жойды

 1925 жылы 15-19 сәуір ара­лығында Қырғыз (Қазақ) АКСР Кеңестерінің бесін­ші бүкілқазақ съезі Ақмешіт қала­сында өтті. Съезге жер-жер­ден сайланып келген 394 делегат шешу­ші дауыспен, 52 делегат кеңесші да­уыс­пен қатысты.

Съездің күн тәртібінде қазақ халқына тарихи «қазақ» атауын қайтару мәселесі болған жоқ еді. 19 сәуірде таңертең өт­кен съездің 8-ші соңғы мәжілісінде тек Қазат­ком құрамы мен Бүкілресейлік Кеңес­тер съезіне делегаттар сайлау мә­се­лесі қалған еді.

Бірақ қазақ қай­рат­­кер­лерінің бейресми жиынында қа­былданған ортақ шешімге сәйкес (кей­бір естеліктерде С.Қожановқа осын­дай ұсынысты дастарқан басында Қ.Қо­жықов айтты деп көрсетіледі), күт­пеген жерден сөз алған РК(б)П Қаз­өл­ке­комының екінші хатшысы С.Қо­жанов «киргиз» атанған қазақ хал­қы­на тарихи дұрыс атауын қайтару, рес­пуб­ликаны «Қазақстан» деп атау және Ақмешіт атауын Қызылорда деп өзгер­ту туралы ұсыныстарды біртіндеп жа­рия­лады. Съезд делегаттары бұл ұсы­ныс­тарға орындарынан тік тұрып қызу қол ша­палақтап, осы арқылы қолдау көр­­сетті. Осылайша 1925 жылы 19 сәуі­р­­­де қазақ халқы өзінің тарихи атауын қай­тару туралы шешім қабылдап, ше­шім­­ді бекіту үшін Бүкілресейлік ОАК қа­­рауына ұсынды. БОАК бұл шешімді 1925 жылғы 15 маусымда ресми түрде ма­құл­­даған декрет қабылдаған соң, ше­шім заңды күшіне енді. Осылайша қазақ хал­қы өзінің тарихи атауын қалпына келтірді.

Сәбит ШІЛДЕБАЙ,
Шоқан Уәлиханов атындағы Тарих және этнология институтының бөлім меңгерушісі, тарих ғылымдарының кандидаты