БҰҰ жариялаған мәліметтерге сәйкес, әлемде 1,1 миллиард адам шектен тыс кедейлікте өмір сүреді, олардың жартысынан астамы – 455 миллион адам – қақтығыстар жүріп жатқан немесе тұрақсыз елдерде тұрады.
Бұл жарияланым БҰҰ-ның баспасөз қызметі хабарлағандай, 17 қазан – Халықаралық кедейлікті жою күніне арналған.
БҰҰ Даму бағдарламасы (ПРООН) және Оксфорд университеті 6,3 миллиард адам тұратын 112 елдің он жылдық статистикасын зерттеп, 20 елде қосымша сауалнама жүргізді.
Нәтижесінде «көп қырлы» немесе шектен тыс кедейлік бойынша жаңартылған жаһандық индекс туралы есеп дайындалды.
Сонымен бірге, жарияланым авторлары қақтығыс әсер еткен елдерде мәліметтер жинау проблемалы екенін атап өтті. Осы себепті кедейлік деңгейі төмендеп көрінуі мүмкін, ал шынайы көрсеткіштер жоғары болуы ықтимал. Дегенмен, қолда бар мәліметтер кедейлік пен қақтығыстардың өзара байланысын дәлелдейді.
Мысалы, соғыс жағдайындағы елдерде халықтың орташа есеппен 34,8 пайызы кедейлікте өмір сүреді, ал қақтығыссыз елдерде бұл көрсеткіш тек 10,9 пайызды құрайды.
«Соңғы жылдары қақтығыстар күшейіп, құрбандар санының жаңа шыңына жетті. Миллиондаған адамдар үйлерін тастап кетуге мәжбүр болды, олардың өмірлері бұзылды және күнкөріс көзінен айырылды», – деді ПРООН басшысы Ахим Штайнер.
Соғыс жағдайындағы елдер көп қырлы кедейліктің барлық аспектілері бойынша ең жоғары көрсеткіштерге ие, бұл қақтығыстардың ең осал халық топтарына тигізетін кері әсерін айқындайды.
Мысалы, қақтығыстарға ұшыраған елдерде кедей адамдардың 25 пайыздан астамының электр қуатына қол жеткізу мүмкіндігі жоқ, ал тұрақты аймақтарда бұл көрсеткіш тек 5 пайызды құрайды.
Осындай айырмашылықтар бала өлімі (8 пайызға қарсы 1,1 пайыз), азық-түлікке қолжетімділік (20,8 пайызға қарсы 7,2 пайыз) және балалардың білім алуы (17,7 пайызға қарсы 4,4 пайыз) сияқты салаларда да байқалады.
Кедейліктің азаюы, әдетте, қақтығыстар ең жойқын әсер еткен елдерде баяу жүреді.
Есепте, әсіресе, Ауғанстанға қатысты терең зерттеу жүргізілген, онда 2015 жылдан 2023 жылға дейінгі тұрақсыз кезеңде кедей адамдардың саны 5,3 миллионға артқан.
Жарияланған мәліметтерге сәйкес, кедейлердің жартысынан астамы – 18 жасқа дейінгі балалар. Әлем бойынша балалардың 27,9 пайызы кедейлікте өмір сүреді, ал ересектер арасында бұл көрсеткіш 13,5 пайызды құрайды.
Сонымен бірге, 828 миллион кедей адамның тиісті санитарлық жағдайы жоқ, ал 886 миллион адам лайықты тұрғын үйге қол жеткізе алмай отыр, деп хабарлайды БҰҰ.
Оңтүстік Азияда 272 миллион кедей адам кем дегенде бір адамы тамақтанбаған отбасыларда өмір сүрсе, Сахараның оңтүстігіндегі Африка елдерінде бұл көрсеткіш 256 миллионға жетеді.
БҰҰ мәліметтеріне сәйкес, 76 ел кем дегенде бір кезеңде кедейлікті азайта алды. Тек тоғыз ел (Бенин, Камбоджа, Комор аралдары, Эсватини Корольдігі, Кения, Мозамбик, Филиппин, Танзания және Тринидад және Тобаго) «көп қырлы» кедейліктің айтарлықтай төмендеуін бастан кешірді.
Көп қырлы кедейлік тек қаражат тапшылығын ғана емес, белгілі бір қызметтерге қолжетімділіктің жоқтығын да білдіреді.