Интернет, дәрі-дәрмек, темекі қымбаттайды: 1 шілдеден бастап Қазақстанда не өзгереді?

Зейнетақы жарналарын төлеу ережелері өзгереді Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі міндетті зейнетақы жарналарын, міндетті кәсіптік зейнетақы жарналарын, жұмыс берушінің міндетті зейнетақы жарналарын төлеу қағидаларына өзгерістер мен толықтырулар енгізетін үкімет қаулысын дайындады. Міндетті зейнетақы жарналарын, міндетті кәсіптік зейнетақы жарналарын, жұмыс берушінің міндетті зейнетақы жарнасы ережелеріне өзгертулер 2024 жылғы 1 шілдеден бастап ISO 20022 қаржылық хабарламалардың халықаралық стандартына көшуімен байланысты енгізіледі. Ол төлемді тізбелік төлемдерді көздемейтін халықаралық MX форматында жіберуді қамтамасыз етеді. Бұл ретте, агенттердің төлем тапсырмаларын және пайдасына міндетті зейнетақы жарналары аударылатын жеке тұлғалардың тізімдерін ұсыну тәртібін сақтау ұсынылады. Бұл талап Әлеуметтік кодекстің 38-бабының ережелеріне сәйкес келеді. Оған сай, жеке зейнетақы есепшоты міндетті зейнетақы жарналарын, міндетті кәсіптік зейнетақы жарналарын, жұмыс берушінің міндетті зейнетақы жарналарын есепке алуға агенттер ұсынған жеке тұлғалардың тізімі негізінде ашылады. Қарызын 90 күннен астам уақыт кешіктірген жандарға тұтынушылық несие мен микрокредит берілмейді Мұндай шектеу жуырда қабылданған «Несие берудегі тәуекелдерді азайту, қарыз алушылардың құқығын қорғау, қаржы нарығын реттеуді және атқарушылық іс жүргізуді жетілдіру туралы» заң аясында қабылданды. Ал 20 тамыздан бастап адам банктер мен микроқаржы ұйымдарына барлық қолданыстағы (өтелмеген) тұтынушылық несиесінің төлемін 90 күн мерзімінде кешіктірсе, сыйақы алуға тыйым салынады. Сонымен қатар 1 қыркүйектен бастап жеке тұлғаларға жұбайының келісімінсіз несие беруге тыйым салу туралы шешім күшіне енеді. «Бұл жаңа ережелер отбасылардың мүдделерін қорғауға және ерлі-зайыптының бірінің келісімінсіз ірі тұтынушылық несиесін асығыс алуына жол бермеуге бағытталған. Келісім алу агенттіктің нормативтік актісімен белгіленеді», – деді Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігінің төрағасы Мәдина Әбілқасымова. Өтелмеген несиелерді коллекторларға беруге екі жылдық мораторий енгізіледі 1 шілдеден бастап өндіріп алушыларға несие беруге екі жылдық мораторий енгізіледі. Бұл кезеңде кредиторлар мерзімі өткен несиелерді өндіріп алушыларға бере алмайды. Несиелері инкассаторларға бекітілген қарыз алушыларды қолдау үшін 2024 жылдың қазан айынан бастап инкассаторлардың берешекті өтеу рәсімдерін жүргізу міндеттемесі енгізіледі. Сонымен қатар қарызы коллекторларға берілген қарыз алушыларды қолдау үшін коллекторларға жеке тұлғалардың сатып алынған кредиттері бойынша берешекті реттеу рәсімдерін жүргізу міндеті енгізіледі. Азаматтардың жаңадан басқаға берілген кредиттері бойынша мораторий аяқталғаннан кейін коллекторлар азаматтардың борыш жүктемесін азайту үшін есептелген және төленбеген сыйақыны есептен шығаруға міндетті болады. Темекі қымбаттайды Бұған дейін Ашық НҚА порталында «Фильтрлі, фильтрсіз сигареттерге, папиростарға, сигариллаларға және қыздырылатын темекісі бар бұйымдарға ең төмен бөлшек сауда бағаларын белгілеу туралы» бұйрық жобасы жарияланған. Құжатта 20 фильтрлі, фильтрсіз сигаретке, папиростарға, сигариллаларға және қыздырылатын темекісі бар бұйымдарға 2023 жылғы 1 шілдеден бастап 2023 жылғы 31 желтоқсанды қоса алғанға дейін – 710 теңге; 2024 жылғы 1 қаңтардан бастап 770 теңге мөлшерінде ең төменгі бөлшек сауда бағаларын белгілеу ұсынылған еді. Осы бұйрық 2023 жылғы шілдеден бастап қолданыста. Министрлік бағаның өсуіне темекі өнімдерінің акциз мөлшерлемесінің 14% ұлғаюы, импортталатын шикізат пен материалдардың қымбаттауы, логистиканың едәуір күрделенуі және инфляция себеп болып отыр деп түсіндірді. Осыған байланысты ведомство темекі өнімдеріне ең төменгі бөлшек сауда бағасын көтеруді орынды деп санайды. Автогаз қымбаттайды Энергетика министрлігі «Ашық НҚА» порталында 1 шілдеден бастап Қазақстанда сұйытылған мұнай газының бағасын біршама түзету бойынша бұйрық жобасын жариялады. Бұйрықта газ бағасының қымбаттауының бірнеше себебі көрсетілген. «Бүгінде сұйытылған мұнай газының бағасы оны өндіру құнынан әлдеқайда төмен. СМГ өндірісінің өзіндік құны тоннасына 60 мыңнан 70 мың теңгеге дейін өзгереді. Ал өңдеуші зауыттар үшін қолданыстағы шекті көтерме баға тоннасына 40 320 теңгеден болады. Осылайша өндірілген әр тонна газдан зауыттар 20-30 мың теңге көлемінде шығынға ұшырайды», – делінген хабарламада. Газ бағасының қымбаттауының тағы бір себебі – жылдан жылға сұйытылған газ тұтынудың күрт өсуі. Министрлік мәліметінше, былтырдың өзінде Қазақстанда тұтыну 2022 жылмен салыстырғанда 400 мың тоннаға өскен. Ведомство көрші елдермен салыстырғанда сұйытылған газдың ең төменгі бағасы Қазақстанда екенін айтты. Көрсетілген себептерге байланысты 1 шілдеден бастап сұйытылған мұнай газының шекті бөлшек сауда бағасы өңірлерге байланысты литріне 5-тен 8 теңгеге дейін қымбаттамақ. Интернет қымбаттайды Қазақтелеком 1 шілдеден бастап кейбір мұрағаттық тарифтердің бағасы көтерілетінін хабарлады. Өзгерістер 50-ден астам тарифке әсер етеді. Мысалы, тарифтік жоспарлар бойынша 100 Мбит/с дейінгі үйдегі интернет айына 5499 теңгеге, Light PromoFTTx — айына 6499 теңгеге, Silver SM — айына 8999 теңгеге өседі. Мұрағаттық тарифтердің толық тізімін осы сілтемеден көре аласыз. Ал қазіргі тарифіңіздің қандай екенін жеке кабинетіңізден немесе 160 нөмірі бойынша білуге болады. 20 мамырда «Қазақтелеком» үй интернеті қызметтерін, сондай-ақ ұялы байланыс пакеттік қызметтерін қамтитын тіркелген байланыс бойынша 51 мұрағаттық тарифтік жоспар өзгеретінін, тарифтер көтерілетінін хабарлаған еді. Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігі «Қазақтелеком» АҚ-ға тарифтерді қымбаттатуына байланысты ескерту жолдады. Бұған байланысты Кәсіпкерлік кодекстің 198-бабының 1-тармағына сай, бәсекелестікті қорғау саласындағы заңнамасын бұзудың алдын алу мақсатында «Қазақтелеком» АҚ-ға қатысты заңнаманы бұзуға әкеп соғуы мүмкін іс-әрекеттер жасауға жол бермеу туралы алдын ала ескерту жолданған. Дегенмен агенттік тарифтер көтерілетін уақыт келмегеніне байланысты компанияны тексеруге еш негіз жоқ екенін айтты. Ұлттық банк күмәнді ақша аударымдарын 22 шілдеден бастап бұғаттайды Ұлттық банкі антифрод-орталығы іске қосады. Бұл қаржы ұйымдары, құқық қорғау органдары, сондай-ақ ұялы байланыс операторлары қосылатын технологиялық платформа. Ол алаяқтық белгілері бар транзакцияларға жедел әрекет ету мақсатында жасақталып отыр. Алаяқтардың шоттарындағы аударымдар бұғатталып, үш күн ішінде қайтарылады. Осындай талап қойып отырған Ұлттық банк нормативтік құқықтық актілерде қаржылық ұйымдардың алаяқтық белгілері бар операциялар бойынша деректер алмасу орталығымен өзара іс-қимылына қойылатын талаптардың жобаларын жариялады. Ұйымдар алаяқтыққа қарсы орталықтың дерекқорларымен әрбір төлем транзакциясын тексеруге және егер алушы төлемнің күдікті бенефициары болса, ақша аударуды тоқтатуға міндетті. Егер клиент қаржы институтын ескерткеннен кейін ақшаны жіберуді талап етсе, төлем қайта басталады. Қаржы институттары да алаяқтық белгілері бар клиенттерден транзакциялар туралы үзінді көшірмелерді қабылдауға және оларды алаяқтыққа қарсы орталыққа беруге міндетті. Алаяқтық белгілері бар транзакцияларды бұғаттау 22 шілдеден басталады. Дәрі-дәрмек қымбаттайды 1 шілдеден бастап елімізде фармацевтикалық препараттарды міндетті түрде таңбалау туралы ереже күшіне енеді. Осыған байланысты дәрі-дәрмек қымбаттайды. Фармацевтикалық бизнес нысандарының иелері бағаны кем дегенде 5% көтеруге мәжбүр екенін айтты. Өйткені олар қымбат құрал-жабдықтарды сатып алып, жаңа мамандарды тартуға мәжбүр. Дәріхана иелері қосымша шығындарға байланысты не жабылады, не дәрі бағасын көтереді. Қазақстанда 2024 жылы 1 шілдеден бастап өндірілген препараттар ғана таңбаланатын болды. Өзгерістер үкіметте вице-премьер Серік Жұманғариннің төрағалығымен өткен кеңесте талқыланды. Енді дәріханалар 3700-ден астам препараттың бағасын өзі белгілейді. Жыл басында Кәсіпкерлер палатасы елдегі дәріхана бизнесіне қолдау сұраған. Мемлекеттің баға белгілеуінің кесірінен көптеген кәсіпкер шығынға батқан. Тіпті кейбір препараттарды сату тиімді болмай, оны дәріханалардан табу мүмкін емес еді. Енді бағасын белгілеуге мемлекет араласпайтын дәрілік заттар қымбаттайды.