Munarmedia.kz 18.11.2025 / Астана /-Қазақстан Үкіметі Швейцарияда италиялық Eni компаниясының еншілес құрылымдарына қарсы 15 млн доллар көлемінде талап-арыз берді. Eni — елдегі ең ірі мұнай-газ кен орындары саналатын Қашаған мен Қарашығанақты игеруге қатысатын әлемдік энергетикалық алыптардың бірі. Бұл қадам Қазақстанның шамамен 160 млрд доллар мөлшеріндегі басқа арбитраждық іс бойынша позициясын күшейтуге бағытталған, деп жазады «Власть».
Швейцариядағы талап-арыз материалдарында Eni-ге қатысы бар бірнеше компания мен жеке тұлғаларға сыбайлас жемқорлыққа қатысу жөнінде айыптаулар бар.
Батыс басылымдарының хабарлауынша, Қазақстан арбитраж процесінің баяу жүруіне байланысты негізгі ісін дәлелдеу үшін әртүрлі юрисдикцияларда ақпаратты ашу рәсімін қолданып отыр.
АҚШ-тағы ақпаратты ашу процедурасы аясында судья бұрынғы «ҚазМұнайГаз» вице-президенті Мақсат Иденовке жауап беруіне рұқсат берген. Ол Хьюстон қаласында бірнеше юрисдикцияда қаралып жатқан іс бойынша сұралған.
Иденовтың есімі Wikileaks жариялаған АҚШ дипломатиялық жазбаларында да кездеседі. 2010 жылы ол Қарашығанақтағы газ және конденсат өндіру жобасының 10% үлесін мемлекет сатып алатын жағдайда тәуекелдердің жоғары болатынын ескерткен. «Арбитраждың немен аяқталатынын ешқашан нақты айта алмайсың», — деген болуы мүмкін ол кезде.
Швейцариядағы жаңа талап-арыз 2025 жылдың наурызында ТОО «PSA» берген тағы бір азаматтық арызбен байланысты. PSA — Қарашығанақ пен Қашаған кен орындарын басқаруды реттейтін шарттарға жауапты компания. Ол кезде PSA 2006–2011 жылдары «Қазақстандағы лауазымды тұлғаларды парамен ынталандыру» және «Eni басшылары мен делдалдарын сыйақыландыру» үшін қолданылған мүмкін схемалар туралы мәлімдеген. Сол кезде PSA Иденовтың АҚШ-та жауап алуын да сұратқан.
Швейцария талап-арызында сондай-ақ мұнай кен орындарын сервистік қолдау жөніндегі келісім де аталады. Оның шарттары болжам бойынша 11 рет қайта қаралып, келісімнің бастапқы құны 88 млн доллардан 490 млн долларға дейін өскен.
Bloomberg мәліметінше, Қазақстан АҚШ сотына тапсырған құжаттарында Eni-ге қызмет көрсететін мердігерлердің «құнды негізсіз өсіріп алу үшін заңсыз схема ұйымдастырғанын» мәлімдеген.
Айыпталып отырған кезеңде Мақсат Иденов «ҚазМұнайГаздың» вице-президенті болған — компания Қарашығанақ пен Қашаған жобаларында үлеске ие. Кейін ол Eni-де вице-президент қызметін атқарды, ал қазір компанияның АҚШ-тағы стратегия және бизнес-даму бөлімін басқарады.
Хьюстондағы АҚШ соты PSA-ның Eni құжаттарын ашуды талап еткен үш өтінішін кері қайтарған.
Eni мәлімдемесінде компанияның он жылдан аса уақыт бұрын Италия билігінің тергеуі нәтижесінде толық ақталғанын айтып, «Eni компанияларына тағылған айыптардың негізсіз» екенін жеткізді.
Қазақстан мұндай ақпарат ашу сұраныстары мен көп юрисдикциялы сот процестері қатар жүретін дауларда бұған дейін де жеңілген. Өткен жылы мемлекет «Стати ісін» тоқтату үшін молдавалық кәсіпкерге көрсетілмеген соманы төлеуге келіскен болатын.