Будапештте өткен Түркі мемлекеттері ұйымының бейресми саммитіне Түрікменстан мен Солтүстік Кипр Түрік Республикасының көшбасшыларының келмегені — «елеулі мәселе». Бұл туралы Түркияның Әзербайжандағы бұрынғы елшісі Хулуси Кылыч мәлімдеді. Түрікменстанның саммитке қатыспағаны қазақстандық тараптың да сынына ілікті.
«Айтпақшы, түрікмендер ОТГ саммитіне тағы да қатысқан жоқ. Бұл — олардың бір күнде екі саммитке қатыса алатын мүмкіндігін және логистикалық мүдделерді ескергенде, ұйым үшін өкінішті жағдай», — деді қазақстандық саясаттанушы Данияр Әшімбаев.
Соған қарамастан, сарапшының айтуынша, Түрікменстан делегациясы саммитке қатыспаса да, қабылданған бірлескен мәлімдемеде Түрікменстаннан Ауғанстан арқылы Пәкістан мен Үндістанға тартылатын теміржол, газ құбыры және электр желісі жобаларына қолдау көрсетілген.
Әшімбаевтың айтуынша, «C5+ЕО» саммитінің қорытынды құжатында БҰҰ-ның Кипрдің аумақтық тұтастығын қолдайтын қарарларына қолдау білдіру — Анкараның бейресми наразылығын тудырса, ОТГ саммитінде Ердоғанның ықпалымен түрік кипрліктерінің өзін-өзі анықтау құқығына жанама қолдау білдірілген. Бұл — кей елдер үшін жағымсыз өзгеріс.
Осы арада «Türkmen ýigidi Serdar» басылымы Еуроодақтың Түрікменстанның бейтараптығынан бас тартып, оны өз ықпалына алуға мүдделі екенін жазды. Бірақ әзірге Еуроодақ түркі мемлекеттерінің Будапешттегі Солтүстік Кипрді мойындауға қарай бет бұрғанын елемей отыр.
Латвияның бұрынғы дипломаты, қазіргі еуропалық шенеунік Эдуардс Стипрайс жуырда Қырғызстанда болып, Еуроодақтың Орталық Азиядағы жоспарларымен бөлісті. Ол ОТГ-ның пантүркистері үшін аймақ елдерінің Солтүстік Кипр Түрік Республикасын мойындамағаны соққы болғанын айтты.
Шолушылардың айтуынша, еуропалық шенеуніктің сөзінен ЕО-ның Түрікменстанға үлкен үміт артатыны байқалады. «Türkmen ýigidi Serdar» авторларының пікірінше, енді Еуропа Түрікменстандағы адам құқықтары мен демократия мәселесін бұрынғыдай қатты көтермейді, себебі геосаяси қызығушылықтар басым түсіп отыр.
Стипрайс Еуроодақ пен Қырғызстан арасындағы кеңейтілген әріптестік туралы келісімге байланысты алға ілгерілеуді атап өтті. Сонымен қатар, түрікмен тараптың да мұндай келісімнің артықшылықтарын мұқият зерттеп жатқанын жеткізді. Ол Ашхабадтың халықаралық белсенділігін жоғары бағалап, бұл пікірін Гурбангулы Бердымұхамедовтың Парижге жасаған сапарымен байланыстырды.
Бердымұхамедов мамыр айының басында Парижде өткен Түрікмен-француз экономикалық форумында сөз сөйлеп, «Cifal», «Bouygues», «Vinci» және «Schneider Electric» сынды француз компанияларымен әріптестікті маңызды бағыт ретінде атады. Энергетика, экология, геобарлау, туризм және кадр дайындау — басым салалар ретінде көрсетілді.
АҚШ-тағы Ральф Ван Деман барлау институтының мамандары Бердымұхамедовтың сапарына байланысты Түрікменстанның табиғи байлықтарына назар аударып, Франция үшін аймақтағы стратегиялық ықпалды арттырудың мүмкіндігі ретінде бағалады. Олардың мәліметінше, Түрікменстанда дәлелденген табиғи газ қоры 13,6 триллион текше метрге жетеді.
Айта кету керек, Ашхабад ТМД, ҰҚШҰ, ОСЖД секілді Ресей қатысатын ұйымдардағы қызметін кеңінен жарияламайды. Дегенмен, Түрікменстан бұл ұйымдардың жұмысына қатысып, маңызды шешімдердің қабылдануына атсалысып келеді.