Munarmedia.kz.08.08.2025 ж. /Астана/-Қазақстанда әскери мақсаттағы ұшқышсыз ұшу аппараттарын (БПЛА) өндіруді түзету мекемелерінің бірінің базасында ұйымдастыру жоспары бар. Бұл жөнінде Exclusive.kz порталына хабарлаған дереккөздің айтуынша, шешім үкімет деңгейінде мақұлданған. Алғашқы кезеңде дрон жинау жұмыстарына 20–30 сотталған азамат тартылмақ.
Дереккөздің мәліметінше, бір БПЛА-ның құны шамамен 3 млрд теңгені құрайды. Өндіріс орны нақты аталмағанымен, жоба аясында сотталғандарға дрондарды жинау және техникалық қызмет көрсетуді үйрету көзделуде. Жұмыс барысы қатаң бақылауда өтіп, сапаны тексеру мен ақпараттың сыртқа шығуына жол бермеу үшін арнайы қауіпсіздік шаралары енгізіледі.
Бұл бастаманың екі негізгі мақсаты бар: өнімнің өзіндік құнын төмендету және түзеу мекемелерінде жұмыс орындарын ашу.
Түркиямен ынтымақтастық және алғышарттар
Еске сала кетсек, 2022 жылғы 10 мамырда Анкарада «Қазақстан Инжиниринг» ҰК» АҚ мен Turkish Aerospace компаниясы арасында әскери-техникалық ынтымақтастық туралы меморандумға қол қойылған еді. Сол келісім аясында Қазақстанда түрік өндірісіндегі ANKA дрондарын жинау және техникалық қызмет көрсету желісін іске қосу жоспарланған. 2023 жылғы қазанда Turkish Aerospace компаниясының БПЛА бағдарламаларын дамыту жөніндегі менеджері Эрол Огуз Қазақстанда ANKA өндірісін бастау ниеті барын жариялаған болатын.
Құқықтық негіз
Қазақстан Республикасының Қылмыстық-атқару кодексінің (102–107-баптар) талаптарына сәйкес, сотталғандардың еңбегі – түзету процесінің міндетті элементі және ол қылмыстық-атқару жүйесінің өндірістік нысандарында, соның ішінде түзеу мекемелерінің аумағында да қолданылуы мүмкін.
Алайда әскери өнім немесе мемлекеттік құпияға қатысты жұмыстарға тарту үшін арнайы рұқсат пен күшейтілген бақылау режимі қажет. Сотталғандар еңбегі үшін жалақы алады, одан салықтар, алименттер және өзге де міндетті төлемдер ұсталады. Сондықтан мұндай жобаны іске асыру үшін арнайы рұқсаттар мен техникалық ақпаратқа рұқсатсыз қол жеткізуді болдырмайтын режимді қамтамасыз ету шарт.
Халықаралық тәжірибе
Сотталғандарды қорғаныс және қос мақсаттағы өнімдер өндірісіне тарту тәжірибесі әлемнің бірқатар елдерінде бар:
-
АҚШ – Екінші дүниежүзілік соғыс кезінде сотталғандар әскери өнім шығаратын зауыттарда еңбек еткен;
-
Қытай – кей өңірлерде сотталғандар электрондық бөлшектер мен дрон компоненттерін қатаң бақылау жағдайында жинауға қатысқаны хабарланған;
-
Ресей – 2023 жылы сотталғандарды әскери техниканы жөндеуге және БПЛА-ға арналған бөлшектерді өндіруге тарту туралы ақпарат тарады;
-
Израиль – сотталғандарды бронетехника және байланыс құралдарына арналған элементтерді жинауға тек құпия өндірістерге кіруге рұқсаты болған жағдайда ғана қатыстыруға мүмкіндік беріледі.
Ресми пікір
Мақала жарияланған сәтте Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігінің Қылмыстық-атқару жүйесі комитетінен ресми түсініктеме алынған жоқ.
Шоқан Алмас