Munarmedia.kz 20.09.2025 /Астана/ Соңғы күндері әлеуметтік желілер мен кейбір ақпараттық ресурстарда қазақстандықтарға бірнеше жерде жұмыс істеуге тыйым салынғаны жөнінде ақпарат тарады. Бұл қоғамда алаңдаушылық туғызып, еңбек құқықтарына қатысты сұрақтар легін туындатты. Алайда ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі бұл ақпаратты ресми түрде жоққа шығарып, түсіндірме берді.
Қолданыстағы заңнама не дейді?
Министрлік өкілдерінің мәлімдеуінше, Қазақстан Республикасының Еңбек кодексіне сәйкес, азаматтар бірнеше жерде және әртүрлі жұмыс берушіде еңбек етуге құқылы. Бұл мүмкіндік елдегі еңбек нарығының икемділігі мен азаматтардың табыс көздерін әртараптандыруына бағытталған.
Алайда бұл құқық белгілі бір шектеулермен бірге жүреді:
-
Негізгі жұмыс орны бойынша – жұмыс уақыты тәулігіне 8 сағаттан аспауы тиіс;
-
Қосымша (қосалқы) жұмыс – күніне 4 сағаттан аспауы тиіс;
-
Жалпы еңбек уақыты тәулігіне 12 сағаттан артық болмауы керек.
Бұл шектеулер еңбек заңнамасындағы жұмысшының денсаулығын сақтау, жұмыс уақытын заңды түрде реттеу, еңбек қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында енгізілген.
Демалыс пен еңбек құқықтары: маңызды нюанстар
Министрлік сонымен қатар еңбек демалысына қатысты да нақты түсініктеме берді. Нақтырақ айтқанда:
«Егер қосалқы жұмыс бойынша еңбек шартымен көзделген жыл сайынғы ақылы еңбек демалысының ұзақтығы негізгі жұмыс орнындағы демалыстан қысқа болса, қызметкердің өтініші негізінде жұмыс беруші оған демалыстың айырмашылығы болатын күндерге жалақы сақталмайтын қосымша демалыс береді», – деп хабарлады ведомство.
Бұл норма қосалқы жұмыста еңбек ететін қызметкерлердің демалысын негізгі жұмыс орнына сәйкес келтіру мақсатында көзделген және қызметкердің еңбек құқығын сақтауға бағытталған.
Кімдер үшін қосалқы жұмысқа тыйым салынады?
Еңбек кодексі кейбір санаттағы қызметкерлерге қосалқы жұмыс істеуге тыйым салады. Олардың қатарында:
-
Мемлекеттік қызметшілер;
-
Зиянды немесе қауіпті еңбек жағдайларында жұмыс істейтіндер.
Бұл шектеулердің негізгі себебі — қызметкердің денсаулығын сақтау және мемлекеттік қызмет этикасын қамтамасыз ету.
ЕСУТД жүйесі және еңбек келісімшарттарын бақылау
Сонымен қатар, Мәжіліс кулуарында сөйлеген ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау вице-министрі Олжас Анафин қазіргі уақытта Еңбек шарттарын есепке алудың бірыңғай жүйесі (ЕСУТД) бойынша мониторинг жүріп жатқанын хабарлады. Бұл жүйе жұмыс берушілердің еңбек шарттарын уақытылы тіркеп, заңға сәйкестігін бақылауға мүмкіндік береді. Осы арқылы көлеңкелі еңбек қатынастарының алдын алу көзделіп отыр.
Қорытындылай келе, қазақстандықтар бірнеше жерде жұмыс істеу құқығынан айырылған жоқ. Алайда бұл құқық заңмен реттелген шектеулерге бағынады. Министрлік тарапынан берілген ресми түсініктеме жалған ақпараттың таралуына тосқауыл қойып, қоғамды еңбек құқықтары жөнінде нақты ақпаратпен қамтамасыз етуге бағытталған.
Еңбек заңнамасын сақтау – жұмыс беруші мен қызметкер арасындағы теңгерімді қарым-қатынастың кепілі. Азаматтардың еңбек құқықтары сақтала отырып, мемлекеттік бақылау тетіктері күшейтілуі — елдегі еңбек нарығының заңдылық пен ашықтық қағидаттарына негізделіп дамуына ықпал етеді.