Munarmedia.kz 21.11.2025 /Астана/ Қазақстан қоғамында әскердегі әлімжеттік пен тәртіпсіздік мәселесі қайтадан қызу талқыланып жатыр. Бұл жолы себеп – Қорғаныс министрі Даурен Қосановтың журналист сұрағына берген реакциясы. Министр әскердегі заңсыздықтар жөніндегі сауалға таңданысын жасырмай, тіпті ел арасында жиі көтерілетін – ай сайын бір немесе бірнеше мерзімді әскери қызметшінің қаза табатыны жөніндегі пікір оның көңілін де күлкіге бөлегендей әсер қалдырды.
Бұл жағдай қоғамда кең таралған бір түйткілді ойды қайта жандандырды: министрлер шынайы өмірден алыстап бара жатыр ма?
Саяси шолушылардың пікірінше, соңғы уақытта жоғары лауазымды тұлғалардың қоғамдағы өткір мәселелерге берген жауабы халық көңіліндегі алшақтықты айқындай түсті.
Қорғаныс саласындағы жағдай да, денсаулық сақтау немесе экономикадағы түйткілдер де жоғары жақта көбіне «қалыпты» немесе «басқарылатын» ретінде сипатталады. Ал халық үшін бұл – күнделікті күрделі өмір.
Кей сарапшылар мұндай айырмашылықтың себебін мемлекеттік аппараттың «ішкі фильтрімен» байланыстырады:
Жоғары басшыларға жететін ақпарат әрқашан өңделіп, түзетіліп, барынша жағымды форматта ұсынылады.
Осылайша, қоғамдағы нақты проблемалар туралы хабардар болу деңгейі төмендейді, ал шешім қабылдайтын тұлғалар өз елінің шынайы ахуалын толық көре алмайды.
Кадрлық жүйе, бақылау механизмдері және есеп берудің қазіргі форматы мемлекеттік органдарда «витрина эффектісін» қалыптастырып отыр.
Егер жоғарыдан тексеріс келетіні белгілі болса:
-
түн ішінде жолға асфальт төселеді,
-
казармалар жөнделеді,
-
жиналыстарда тек үлгілі сарбаздар көрсетіледі,
-
шағым айтатындар уақытша «алынып қалады»,
-
ал пікір білдіретіндер дайындалған мәтінді оқуға мәжбүр.
Соңында жүйе басшылыққа «бәрі жақсы» деген иллюзия ұсынады. Ал жанайқай тек төменгі деңгейде қалады.
Соңғы жылдары әскерде қайғылы оқиғалардың жиі тіркелуі қоғамды алаңдатпай қоймайды.
Әскери борышын өтеп жүрген жастардың тағдыры әр ата-ана үшін – өз баласының тағдыры. Сондықтан мұндай мәселеге жеңіл қарау немесе әзілге айналдыру көпшіліктің ашу-ызасын туғызуы заңды.
Қоғамдық сенім – кез келген мемлекеттік құрылымның тірегі. Әскердегі ашықтық пен есеп берудің күшеюі, тәуелсіз бақылау тетіктерінің енгізілуі, командирлердің жауапкершілігін арттыру – бұл ел күтіп отырған негізгі қадамдар.
Билік пен қоғам арасындағы алшақтықты қысқарту тек бір министрліктің емес, тұтас мемлекеттік жүйенің жауапкершілігі.
Халықтың нақты мәселесін түсіну үшін тек жоспарланған есепке емес, шындыққа тікелей қарау қажет.
Қазақстандықтардың айтуынша, ең бастысы – жоғары лауазым иелері елдің шынайы ахуалын «витринасыз», «алдын ала дайындықсыз», «арнайы сценарийсіз» көруді үйренуі тиіс.
Тек сонда ғана жүйелі өзгерістерге жол ашылып, қоғам мен билік арасындағы сенім нығая түспек.