Кеңес Одағы кезінде ерекше құпия саналатын және тек Мәскеуде ғана сақталған Қазақстанның жер асты қазбалары туралы ақпарат әлі күнге дейін тек Ресейде ғана бар деген мәліметтер бар.
Тәуелсіздіктің 30 жылында Қазақстанның Министрлік өнеркәсібі Мәскеуге өз жерінің қазбалары туралы мәліметтерді жариялау туралы өтініш жасағанына таңғалуға болады.
— Мысалы, кейбір уран кен орындары туралы геологиялық ақпарат жоқ, — деп хабарлады Ratel.kz сайтына Қазақстанның Министрлік өнеркәсібі жанындағы Геология комитетінің орынбасары Марғұлан Байбатыров (суретте). — Бұл ұңғымалар, іздестіру және басқа геофизикалық жұмыстар туралы деректер. Бізде бұл мәліметтердің бір бөлігі бар, қазір Мәскеудегі ақпаратпен салыстырып, қандай мәліметтер жетіспейтінін анықтап жатырмыз.
— Неліктен бізде бұл ақпарат жоқ?
— Кеңес Одағы кезінде сирек кездесетін жер элементтері туралы мәліметтер құпияланған еді. Ондай 17 элемент бар, олардың лантаноидтар, иттрий, церий сияқты түрлері Мәскеуде ғана сақталған. Олар космостық өнеркәсіпте кеңінен қолданылатындықтан құпия саналған. Бірақ мәселе осы құпияда емес, қазіргі таңда Қазақстандағы геологиялық барлау жұмыстарына бөлінетін қаржының аздығында. Қазір бізде бұл жұмыстарға бір шаршы шақырымға 8 доллар ғана жұмсалады, ал Өзбекстанда — 100, Канадада — 300 доллар.
Бірақ жақсы жағы — Кеңес Одағы кезеңінен бастап елімізде зерттелген аумақ көлемі үлкен, 2 миллион шаршы шақырымға жуық, ал 2026 жылға дейін оны 2,2 миллионға жеткізу жоспарлануда. Бұл тек іздестіру жұмыстары туралы, ал терең барлау жұмыстарына әлдеқайда көп қаржы керек.
Қазіргі кезде елімізде геологиялық іздестіруге либерализация енгізіліп, барлық аумақ инвесторларға ашылды.
— Сонда сирек кездесетін жер элементтерін іздеу де ашық па?
— Қазір тек 5 элементтің құпиясы алынған. Мысалы, 2023 жылы литий құпиясынан шығарылды. Қазақстанда 9 литий кен орны бар, оның екеуінде отандық компаниялар жұмыс істеп жатыр, тағы үшеуінде Германияның «Бергбау» компаниясы барлауды жалғастыруда. Мемлекет іздестіру жұмыстарын өз мойнына алып, инвесторларға тәуекелді азайтуға тырысуда.
Біз цифрлық платформа енгіздік, онда Кеңес Одағы кезінен жиналған 60 мың есеп жарияланған. Сонымен қатар, конфиденциалдық индекс бар — егер кен орны пайдаланушының өзінен ашылса, ол туралы ақпарат 5 жыл бойы оның жеке меншігі болып саналады, біз оны жариялай алмаймыз.
Фото: © Ratel.kz / Ольга Воронько.