Munarmedia.kz 23.11.2025 / Астана/ Ташкентте 15–16 қараша күндері өткен консультативтік кездесу Орталық Азия мемлекеттерінің соңғы жылдары ұстанып келе жатқан бағытты тағы бір мәрте айқындады: өңір елдері интеграцияны жеделдетуден гөрі үйлестіру мен келісілген әрекеттерді күшейтуге басымдық беруді таңдады. Саммит нәтижелері – аймақтық байланыстарды тереңдету, бірақ ұлттық егемендікті шектейтін үстемұлттық құрылымдар құрмай-ақ алға жылжудың мүмкін екенін көрсетіп отыр.
Кездесу барысында мемлекеттер Қырғызстанның БҰҰ Қауіпсіздік кеңесінің тұрақты емес мүшелігіне кандидатурасын бір ауыздан қолдап, қауіпсіздік саласындағы екі маңызды құжатты келісіп қабылдады. Сонымен бірге Әзербайжан консультативтік кездесулердің толыққанды қатысушысы мәртебесін иеленді. Бұл шешім болашақта құрылуы ықтимал «Орталық Азия қоғамдастығына» негіз қалап, бұрынғы интеграциялық модельдерді қайталамайтын жаңа формат қалыптасып келе жатқанын аңғартады.
Экономикалық әлеуетті арттыру да негізгі тақырыптардың бірі болды. Саммитте өзара сауда көлемін 20 миллиард долларға дейін ұлғайту, сондай-ақ «Made in Central Asia» өңірлік брендін дамыту жөнінде ортақ ұстанымдар белгіленді. Осы тұста Өзбекстан Президенті Шавкат Мирзиёевтің саммит алдындағы мақаласында айтылған ойлар ерекше назар аудартты: ол ынтымақтастықтың еріктілікке, тең құқықтылыққа және сырттан дайын үлгі ұсынуға жол бермеуге негізделуі керектігін атап өтті.
Бұл ұстанымның тарихи негізі бар. 1990-жылдардағы сәтсіз интеграциялық бастамаларды жақсы білетін Орталық Азия мемлекеттері бүгінде өздерінің әртүрлі сыртқы саяси бағыттарын сақтап келеді:
— Қазақстан мен Қырғызстанның ЕАЭО-дағы мүшелігі,
— Түрікменстанның бейтараптық саясаты,
— Тәжікстанның екіжақты форматтарға басымдық беруі.
Осы айырмашылықтарды ескере отырып, өңір елдері тым қатаң міндеттемелерсіз, икемді өзара іс-қимыл тетіктеріне — консультативтік кездесулерді кеңейтуге, сыртқы серіктестерді тартуға және нақты практикалық жобаларды ілгерілетуге бет бұрды.
Мұндай тәсіл қазірдің өзінде нәтижесін көрсетуде:
— шекаралық мәселелер сыртқы араласусыз шешімін тауып келеді;
— инфрақұрылымдық жобалар алға жылжып, жаңа кооперациялық құжаттар әзірленуде;
— өңір өзінің саяси даусын қалыптастырып, артық саяси міндеттемелерсіз өзара сенімді нығайтып отыр.
Ташкент саммитінің қорытындысы Орталық Азияның бүгінгі шынайылығын дәл бейнелейді: елдер қадам-қадамымен, сенімді арттырып, әр келісімді практикалық сыннан өткізе отырып келе жатыр. Мұндай сақ әрі нақты бағыт өңірлік шешімдердің өміршеңдігін арттырып, ұзақ мерзімді перспективада аймақтың ішкі тұрақтылығын күшейтеді.