Munarmedia.kz 20.09.2025 /Астана/ АҚШ-тың бұрынғы президенті Дональд Трамптың жақында берген сұхбатында айтқан мәлімдемесі халықаралық сарапшылар мен саясаткерлер арасында жаңа пікірталас тудырды. Ол Украинадағы соғысты тоқтатудың тиімді тетігі ретінде Қытайға қарсы экономикалық қысым жасау қажет екенін алға тартты. Оның пікірінше, еуропалық мемлекеттер Қытайға санкциялар немесе кедендік баж салығын енгізетін болса, бұл Ресейге көрсетіліп отырған жанама қаржылық қолдауды әлсіретіп, соғыстың аяқталуына ықпал етуі мүмкін.
Қытай – Ресейдің экономикалық тірегі ме?
Дональд Трамп өз сөзінде Қытайдың қазіргі таңда Ресей мұнайының ең ірі импорттаушысы екенін баса айтты. 2022 жылдан бастап Батыс елдерінің санкцияларына байланысты Ресей энергетикалық экспортының географиясы өзгеріп, Азия нарығына бағытталғаны белгілі. Қытай мен Үндістан – Ресей мұнайының негізгі сатып алушыларына айналды. Бұл Мәскеуге санкциялар жағдайында да экономикалық тұрақтылықты ұстап тұруға мүмкіндік беріп отыр.
Қытайдың Ресеймен энергетикалық байланыстары тек мұнаймен шектелмейді — газ, көмір, сондай-ақ түрлі өндірістік шикізаттар бойынша да екі ел арасында тығыз сауда қатынастары бар. Мұндай жағдай Қытайды жанама түрде Ресейдің соғыс экономикасын қолдап отырған мемлекеттердің біріне айналдырады.
Трамптың мәлімдемесінің геосаяси астары
Трамптың Қытайға қарсы санкция енгізу туралы ұсынысы оның бұрынғы президенттік кезеңдегі сыртқы саяси бағытымен үндес. Ол Қытаймен сауда соғысын бастап, кедендік тарифтерді арттырған болатын. Бұл жолы да ол Қытайға қысым көрсету арқылы Ресейдің соғыс машинасына жанама соққы беруді ұсынуда.
Алайда бұл ұсыныс Батыс елдері үшін оңай шешім емес. Қытай – Еуропа үшін де, АҚШ үшін де маңызды сауда серіктесі. Оның экономикасына бағытталған санкциялар жаһандық нарықтарға елеулі кері әсерін тигізуі мүмкін. Сонымен қатар, Қытай мен Еуроодақ арасындағы сауда айналымы триллиондаған еуроға бағаланады. Мұндай байланыстарды күрт үзу Еуропа экономикасын да күйзеліске ұшыратуы мүмкін.
НАТО және ЕО одақтастарының екіұшты позициясы
Трамп өзінің сұхбатында НАТО мен ЕО-ға мүше елдердің кейбірінің ресейлік мұнайды сатып алып отырғанын сынға алды. Бұл мәлімдеме Батыс одақтастары арасындағы бірқатар қайшылықтарды ашық көрсетеді. 2022 жылдан бері ресейлік энергетикалық ресурстарға бірқатар шектеулер енгізілгенімен, олардың толық тоқтатылуы әлі де іске аспаған. Кейбір елдер әлі де Ресеймен энергетикалық байланыстарын үзбеген.
Мұндай екіжүзділік Батыстың санкциялық саясатының тиімділігіне күмән келтіреді. Бұл тұрғыда Трамптың ұсынысы – Еуроодақ елдері өз позицияларын нақтылап, Ресейге тікелей немесе жанама түрде қолдау көрсетуді доғару қажет деген пікірмен үндес.
Трамптың Қытайға қарсы санкциялар арқылы Украинадағы соғысты тоқтату туралы мәлімдемесі — саяси риторика ғана емес, геосаяси тепе-теңдікке ықпал ететін салмақты ұсыныс. Бұл мәлімдеме Батыс елдерінің Украинаға қатысты саясатындағы ішкі қайшылықтарды да айқындай түседі. Алайда мұндай шаралардың жүзеге асуы жаһандық экономикалық тұрақтылыққа қауіп төндіруі мүмкін. Сондықтан, ұсынылған механизмдер терең стратегиялық талдауды және көпжақты дипломатиялық келіссөздерді қажет етеді.
Фото: Shutterstock